Әлихан Смайылов дизель отыны төңірегіндегі жағдайды шешуді тапсырды
ҚР Премьер-Министрі Әлихан Смайылов Үкімет отырысында ішкі нарықты жанар-жағармай материалдарымен қамтамасыз ету бойынша тапсырма берді.
Үкімет басшысы кейбір өңірлерде дизельдік отын бойынша проблема туындап отырғанын атап өтті.
«Бұл азаматтарымыздың наразылығын тудыруда. Егіс науқаны басталар алдында мұндай проблема қалай орын алып отыр?» — деді Әлихан Смайылов энергетика министріне.
Өз кезегінде Болат Ақшолақов дизель отынына жоғары сұранысты жабу үшін барлық ресурстардың бірінші кезекте ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен ЖҚС-ға бөлінетінін хабарлады. Өнеркәсіп кәсіпорындары мен ҚТЖ үшін отын қалдықтары екінші кезекте бөлінетін болады, ал жетіспеген жағдайда қажетті көлем импортталмақ.
Мәселен, қазақстандықтар үшін жүргізуші куәлігі болған жағдайда, қазіргі баға – 230-260 теңге бойынша лимит тәулігіне 100 литр дизель отынын құрайды, Қазақстанда тіркелген жүк көлігі үшін – тәулігіне 300 литр. Қалған адамдар тобына, сондай-ақ көрсетілген көлемнен артық дизель отыны үшін 1 литр 450 теңгеден сатылатын болады.
Баяндаманы тыңдап болғаннан кейін Үкімет басшысы Энергетика министрлігіне отандық нарықта жанар-жағармай тапшылығын болдырмау үшін барлық шараларды уақытылы қабылдауды тапсырды.
«Жанармай құю станцияларының иелерімен тиісті жұмыстар жүргізу керек. Азаматтарымыз бен ауыл шаруашылығы саласы зардап шекпеуі керек. Болат Оралұлы, жағдайды күнделікті жеке бақылауыңызда ұстаңыз», — деп тапсырма берді Премьер-Министр.
В Казахстане реализуется новый порядок приема педагогов на работу
На очередном заседании Правительства под председательством Премьер-Министра РК Алихана Смаилова рассмотрены вопросы подготовки к новому учебному году. С докладами по данному вопросу выступили министр просвещения Асхат Аймагамбетов, науки и высшего образования — Саясат Нурбек. О готовности новых регионов к учебному году доложили акимы Абайской области Нурлан Уранхаев, Жетысуской – Бейбит Исабаев.
Министерство просвещения совместно с местными исполнительными органами ведет работу по подготовке к новому учебному году. В новом учебном году будут работать 7 637 школ с охватом 3,6 млн детей и 384 тыс. педагогов.
По словам А. Аймагамбетова, следующий учебный год начнется с 1 сентября и продлится 36 недель до 31 мая. С первых дней лета ученики традиционно будут выходить на летние каникулы. Соответственно, летние месяцы дети полностью отдохнут.
«Продолжительность летних каникул в Казахстане в сравнении со странами-лидерами образования остается самой большой – 92 дня. В общем, в одном учебном году дети отдохнут 4 раза. Вместе с тем, в сумме с выходными и праздничными днями дети отдохнут 192 дня и только 173 дня будут ходить в школу», — сообщил министр просвещения.
В новом году внесены некоторые изменения в программы школ.
«Первое. По результатам исследований и экспертиз мы выявили, что ученику 1-класса трудно изучать сразу три языка. Ребенок сначала должен уметь читать и писать на своем родном языке. Поэтому мы приняли решение – в 1 классах с государственным языком обучения дети будут изучать только казахский язык, в классах с русским языком обучения – государственный и русский языки. Со 2 класса в школах с казахским языком обучения начнется изучение русского языка. Английский язык будет изучаться во всех школах с третьего класса», — пояснил А. Аймагамбетов.
Также в целях ранней профориентации детей в 1 классе введены предметы «Трудовое обучение» и «Изобразительное искусство». Ученики 6-х классов в рамках предмета «Музыка» смогут по выбору обучиться игре на домбре. Также в школах за счет дополнительных факультативов дети получат возможность изучать шахматы.
Как отметил министр просвещения, внесены изменения в целях усиления менеджмента и кадрового состава школ.
«В этом году внедрен институт ротации руководителей организаций образования. На сегодня проведена ротация 431 директора. Реализуется новый порядок приема педагогов на работу. Теперь педагоги проходят конкурс на основе измеримых критериев, таких как образование, стаж, квалификационная категория и профессиональные достижения», — сказал глава ведомства.
Кроме того, приняты правила приема на работу педагогов через Национальное квалификационное тестирование. Выпускники вузов, прежде чем прийти на работу, должны пройти сертификацию.
Как показывают результаты исследований, на качество образования влияют и взаимоотношения школы и родителей.
«Мы организуем это в новом формате. Теперь родительские собрания пройдут в современном и эффективном формате», — отметил А. Аймагамбетов.
Стоит отметить, что капитальный ремонт проводится в 261 школе. До 1 сентября планируется завершить ремонт в 213 школах. Однако существуют риски срыва сроков капремонта в 12 регионах, особенно в ЗКО – 12 школ, Алматинской – 5, Туркестанской и Жетысуской – по 4, Атырауской – 3. Ориентировочно, в этих школах ремонт продлится до конца года. В этой связи, акиматам в целях организации обучения в 48 школах необходимо определить места проведения занятий до окончания ремонтных работ, создать безопасные и комфортные условия для пребывания детей в школах.
Вместе с тем, активно проводится работа по ревакцинации. 73% педагогов школ и 70% педагогов колледжей прошли ревакцинацию. К 1 сентября для безопасности педагогов и учеников необходимо решить вопрос ревакцинации.
На сегодняшний день работа по отгрузке и доставке учебников в регионах выполнена на 67%. Во 2 классы поставлены 79% учебников. В связи с увеличением контингента и миграции, устареванием книг дополнительно приобретаются учебники для 1, 3 — 11 классов.
В рамках проекта «Читающая школа» в школьные библиотеки будет закуплено около 2 млн экземпляров интересной художественной литературы для детей. В новом учебном году работа по приобщению детей к чтению будет продолжена.
Как проинформировал А. Аймагамбетов, в текущем году местными акиматами запланировано строительство 225 школ. До начала учебного года должна быть завершена работа по открытию 41 государственной школы на 21 тыс. мест и 40 частных школ на 15 тыс. мест. За каждым регионом закреплены конкретные показатели.
«На сегодняшний день в большинстве регионов имеются трехсменные и аварийные школы. Особенно в Алматинской области 56 школ являются трехсменными, количество трехсменных школ из года в год увеличивается. Для решения данной проблемы акиматам необходимо принять меры по своевременному вводу школ в эксплуатацию до нового учебного года, а также завершению строительства остальных школ до конца года», — сказал А. Аймагамбетов.
Более 25 тыс. детей нуждаются в перевозке для посещения школы. Автопарк подвоза включает 1 066 ед. техники. Но 59% из них устарели и не соответствуют техническим требованиям. В этой связи в рамках республиканского проекта в текущем году акиматами приобретено в лизинг 515 школьных автобусов. В результате этой работы озвученная проблема находит значительное решение.
Общее количество детей из социально уязвимых семей, посещающих школу, составляет 475 тысяч. Им в соответствии с законодательством оказывается помощь в приобретении одежды, школьных принадлежностей из фонда общего образования. Однако в Западно-Казахстанской и других областях объем средств, выделяемых на оказание материальной помощи детям, остается ниже утвержденной нормы.
«В этом году мы внесли два новых изменения в этом направлении. Во-первых. В этом году материальная помощь поступит на счет родителей. Теперь родители могут самостоятельно приобрести школьную форму и канцелярские товары. Раньше закуп проводил акимат. Родители, в свою очередь, имели много претензий к размеру и качеству одежды. Во-вторых. Если раньше выделяемые средства на одного ребенка в каждом регионе варьировались от 17 тыс. до 40 тыс., то в этом году их размер должен быть не меньше прожиточного минимума, то есть 37 389 тенге. Однако, согласно имеющейся информации, 6 регионов выделяют недостаточно средств на приобретение школьной формы и канцелярских товаров для детей. Просим акиматы решить этот вопрос до конца недели», — сказал А. Аймагамбетов.
В новом учебном году требования к школьной форме не изменены. То есть учащиеся могут использовать те формы, которые носили ранее или покупали заранее.
«В этой связи, просим акиматы провести комплексную работу по доступности школьной формы и канцелярских товаров с выделением необходимых средств», — уточнил глава ведомства.
В новом учебном году почти 900 тыс. детей будут обеспечены бесплатным единовременным питанием. В 7 регионах учащиеся 1-4 классов обеспечиваются бесплатным горячим питанием. В Акмолинской и Мангистауской областях всем учащимся 1 класса предоставляется бесплатное горячее питание. С нового учебного года учащиеся 1-4 классов г. Алматы обеспечены бюджетным горячим питанием.
За счет фонда «Қазақстан халқына» 350 тыс. слабоуспевающих детей, проживающих в малообеспеченных семьях, начнут получать дополнительное образование в рамках проекта «Цифровой учитель».
Для детей с ограниченными возможностями здоровья с нарушениями слуха, зрения, речи, расстройствами психического развития предусмотрено приобретение специального оборудования в 98 специальных школах-интернатах.
В рамках благотворительной акции «Дорога в школу» различные организации, бизнес и активные граждане помогают подготовить к школе порядка 500 тыс. детей.
На сегодня 489 тыс. студентов получают образование в 770 колледжах страны. В рамках реализации поручений Главы государства по 100% охвату бесплатным техническим и профессиональным образованием госзаказ за счет республиканского бюджета увеличен на 45 тыс. мест и составил рекордные 128 тыс. мест. В текущем году увеличена квота приема для отдельных категорий до 50%.
«Мы предоставили академическую самостоятельность колледжам с целью повышения качества подготовки кадров. Колледжами совместно с работодателями обновлены свыше 4 тыс. образовательных программ. Введено 6 общежитий на 2 тыс. мест в Туркестанской, Атырауской, Актюбинской областях. 165 госколледжей провели капитальный ремонт», — проинформировал А. Аймагамбетов.
В настоящее время по республике проводится ежегодная августовская конференция педагогов. В рамках конференции более 5 тыс. лидеров сферы образования и полумиллиона представителей педагогической общественности принимают участие в диалоге по анализу итогов прошлого учебного года и постановке задач на новый учебный год. Министерство совместно с местными исполнительными органами будут проводить подготовку к новому учебному году на системной основе.
С докладом о готовности высших учебных заведений к предстоящему учебному году выступил министр науки и высшего образования РК Саясат Нурбек.
Так, министр сообщил, что в настоящее время в республике функционируют 120 вузов. Численность профессорско-преподавательского состава – 36 378 чел. На 2022-2023 учебный год ожидаемый контингент студентов составляет 609,5 тыс. чел.
«По сравнению с прошлым учебным годом контингент учащихся вырос на – 5%. Как видим есть тенденция ежегодного увеличения контингента. Ожидается к 2030 году рост контингента более 30%», — сказал в ходе заседания глава МНВО РК.
Со слов министра высшего образования, в 2022-2023 учебном году объем госзаказа составил 88 214 мест, в бакалавриате – 73 061, в магистратуре – 13 263, в докторантуре – 1 890 мест, из них 42 303 гранта или 60% распределены на технические специальности.
«По поручению Президента страны К.К. Токаева выделено 10 тыс. грантов для молодежи западного и густонаселенных населенных регионов. На проект «Серпін» выделено 3 653 гранта. Для иностранных граждан выделено 490 грантов из них 150 грантов – гражданам стран Центральной Азии и др. По решению Республиканской конкурсной комиссии присуждены 56 375 грантов. Кроме того, с нового учебного года будет увеличен размер стипендии на уровне бакалавриата на 20%. Докторанты будут получать до 195 тыс. тг. Эта норма коснется до 161 тыс. обучающихся», — подчеркнул Саясат Нурбек.
Министерством проводится работа по готовности к началу нового учебного года.
Во-первых, внесены изменения в Государственный общеобязательный стандарт высшего образования, предусматривающие дальнейшее расширение академической свободы вузов.
В частности, вузам предоставлена возможность самостоятельно определять содержание цикла общеобразовательных дисциплин с учетом специфики направлений подготовки кадров. Исключена строгая регламентация количества кредитов блоков базовых и профилирующих дисциплин.
Также вуз могут привлекать специалистов-практиков и топ-менеджеров к руководству дипломными и исследовательскими работами студентов и магистрантов.
Во-вторых, это актуализация содержания образовательных программ. Сегодня вузами для формирования востребованных рынком труда навыков разработаны инновационные образовательные программы. Их количество выросло вдвое. Так, 63% образовательных программ обновлены с учетом профстандартов и Атласа новых профессий.
В-третьих, для обеспечения рынка труда специалистами-практиками на уровне высшего образования и их мобильной подготовки вводится прикладной бакалавриат. С сентября этого года в пилотном режиме будут запущены новые программы на базе 8 вузов.
Также на базе 4 вузов в пилотном режиме планируется внедрение новой модели оценивания обучающихся, учитывающей социальную и исследовательскую активность студентов – интегрального GPA.
В-четвертых, вузами заканчивается работа по обеспечению готовности к академическому процессу. Это учебно-методическое обеспечение образовательных программ, утверждение расписания, определение педагогической нагрузки, обеспечение повышения квалификации ППС и т.д.
«Также хочу отметить, что 24-25 августа 2022 года в г. Нур-Султан состоится Форум науки и высшего образования «Человеческий капитал — ключевой ресурс развития нового Казахстана», где будут обсуждены ключевые тренды современного образования, определены направления развития системы высшего образования и науки в соответствии с новыми вызовами. В рамках Форума будут организованы форсайт-сессии и ряд семинаров», — сообщил министр.
В целях качественной подготовительной работы по открытию нового учебного года состоялось совещание с ректорами вузов по итогам которого МНВО были даны ряд поручений.
Вместе с тем, со слов С. Нурбека, в настоящее время к новому учебному году в 104 вузах страны проведены ремонтные работы административно-учебных корпусов, общежитий, библиотек, спортивных залов, столовых, а также ремонт систем отопления.
Капитальный ремонт административно-учебных корпусов проведен в 14 вузах, общежитиях 10 вузов, библиотеках 8 вузов, столовых 4 вузов.
Текущий ремонт административно-учебных корпусов проведен в 71 вузе, общежитиях в 64 вузах, библиотеках в 54 вузах, столовых в 51 вузе.
Вузам дано поручение о необходимости полной готовности корпусов и общежитий к новому учебному году, в том числе по соблюдению требований санитарно-эпидемиологического режима.
«Министерством проведена работа по обновлению данных о потребности в местах в общежитиях. На сегодняшний день 100% обеспечение местами в общежитиях наблюдается в 28 вузах. По прогнозным данным в новом учебном году количество студентов, нуждающихся в общежитии, составит более 89 тыс. человек. При этом наибольшая потребность будет высокая в городах Алматы и Нур-Султан», — акцентировал глава ведомства.
Имеет место дефицит, а также удорожание билетов на железнодорожный транспорт и авиаперелеты и ухудшение эпидемиологической ситуации.
«Это комплексный вопрос и для его решения просим представителей МИО проработать урегулирование цен на проживание в гостиницах и хостелах для обучающихся вузов. МИИР совместно с АО «Қазақстан темір жолы» проработать вопрос по включению дополнительных рейсов для перевозки пассажиров железнодорожным и авиатранспортом и урегулированию цен на билеты», — отметил глава МНВО РК.
Министр подчеркнул, что местным исполнительным органам и ректорам высших учебных заведений необходимо разработать алгоритм действий при вспышке заболеваний КВИ и принять оперативные меры в случае ухудшения ситуации в соответствующем регионе.
«В заключение хочу отметить, что в рамках подготовки к учебному году проведены ряд совещании с ректорами вузов и даны поручения на принятие мер по обеспечению местами в общежитиях и других альтернативных мер как арендное жилье, хостелы и др. Работа в данном направлении Министерством будет продолжена», — резюмировал министр науки и высшего образования Саясат Нурбек.
В свою очередь министр внутренних дел Марат Ахметжанов сообщил, что ведомством совместно с заинтересованными государственными органами принимаются меры по обеспечению безопасности несовершеннолетних в объектах образования.
В преддверии нового учебного года – с 22 августа по 12 сентября т.г. планируется провести оперативно-профилактическое мероприятие, направленное на снижение детского травматизма на дорогах.
«Во всех регионах страны будут проведены обследования на наличие дорожных знаков, разметки и исправность светофоров в местах расположения детских образовательных учреждений. Также проверкой будут охвачены школы, имеющие автобусы на соответствие лицензии на право перевозки пассажиров. С началом учебного процесса маршруты патрулирования нарядов полиции будут максимально приближены к организациям образования», — проинформировал М. Ахметжанов.
Кроме того, совместно с Министерством по чрезвычайным ситуациям введена практика организаций занятий с учениками и персоналом школ к действиям при возникновении ЧС техногенного, природного характера (пожары, землетрясения, наводнения, теракты, нападения, захват и др.).
Дополнительно в текущем году руководителями служб МВД будут организованы выездные занятия в школах по основам безопасного поведения.
Наряду с этим, Министерством принято активное участие в разработке осуществляемой Министерством просвещения:
- Дорожной карты по обеспечению безопасности обучающихся;
- Перечня предметов запрещенных к вносу в организации образования – это оружие, ножи, кастеты, лезвия, имитаторы взрывчатых устройств, аэрозольные краски, пиротехнические средства и газовые баллончики;
- Инструкции по антитеррористической защите объектов образования.
На сегодняшний день, по данным Министерства просвещения, все школы страны на 100% оснащены системами видеонаблюдения.
Вместе с тем, в ходе проведенных обследований выявлены факты их несоответствия утвержденным стандартам:
- непродолжительный срок хранения информации (менее 30 суток);
- отсутствие источников бесперебойного и резервного питания;
- наличие «слепых зон», а также неисправностей.
Кроме того, слабо ведется работа по интеграции этих систем с ЦОУ.
На сегодняшний день к ним выведено 46% камер видеонаблюдения.
Так, к ЦОУ Карагандинской области подведено лишь 20% имеющихся видеокамер. Аналогично в Западно-Казахстанской, Акмолинской, Актюбинской, Павлодарской, Жамбылской и Алматинской областях этот показатель не достигает 30%.
Помимо этого согласно требованиям Инструкции во всех школах должны быть установлены пропускные системы (турникеты). Однако на сегодня в городе Туркестан она установлена всего лишь в одной из 34 школ, Уральске – 8 из 56 (14%), г. Алматы – 28 из 207 (14%).
«В прошлом году по инициативе МВД значительно ужесточены требования к охранным организациям. Так, введено обязательное наличие у них радиосвязи, не менее двух мобильных групп оперативного реагирования, а также служебного огнестрельного оружия. Вместе с тем, лицензированной охраной не обеспечена ни одна школа в городах Костанай, Рудный и Петропавловск. В г. Туркестан под охраной находится всего одна школа», — проинформировал министр внутренних дел.
В целях эффективной защиты прав детей, предлагается поручить Министерству просвещения совместно с местными исполнительными органами принять меры по:
1) завершению работы по оснащению школ соответствующими системами безопасности (тревожными кнопками, турникетами, видеонаблюдением и охраной, а также устранению имеющихся недостатков);
2) выводу имеющихся систем видеонаблюдения организаций образования в Центры оперативного управления органов внутренних дел;
3) введению в образовательную программу учебного курса по изучению Правил дорожного движения.
В Абайской области, как доложил аким Нурлан Уранхаев, к началу учебного года вводятся в эксплуатацию 4 новые школы на 1700 мест. Аварийные и трехсменные школы отсутствуют.
«Проводятся капитальные и текущие ремонты в 70 организациях образования на сумму 1,3 млрд тг. Работы планируется завершить до начала учебного года», — сказал Н. Уранхаев.
Готовность объектов образования к отопительному сезону, по его словам, составляет 97%. Уголь завезен на 80% в количестве 53 031 тонны.
В рамках исполнения национального проекта «Качественное образование — Образованная нация» в текущем году закуплено 62 кабинета новой модификации на 457 млн тг.
Как известно, особое внимание необходимо уделять вопросам безопасности детей. В этом направлении, по словам акима, для обеспечения безопасной среды во всех учебных заведениях установлены системы видеонаблюдения и тревожные кнопки.
Что касается учебников, то здесь к началу учебного года обеспеченность составит 100%, заверил аким.
«По фонду всеобуча на поддержку 20 811 детей из социально незащищенных семей предусмотрено 1,9 млрд тг. Также подвозом детей обеспечены 3137 учащихся из 156 населенных пунктов, в которых отсутствует школа», — сказал Н. Уранхаев.
По вопросам заболеваний КВИ, по словам акима, ревакцинацию прошли 85% педагогов, работа будет окончена до 25 августа.
Для детей дошкольного возраста 157 детских садов и 202 мини-центра готовы принять 25 305 детей. Охват детей от 2-6 лет составляет 89,9%, от 3-6 лет – 100%.
Также в 40 колледжах с общим контингентом 20 тыс. студентов проведены текущие ремонты. 5 колледжей приобрели 26 кабинетов новой модификации. Обеспеченность студентов общежитием — 100%. На текущий год по системе ТиПО (техническое и профессиональное образования) выделено 4534 гранта. Что касается высшего образования, в области функционирует 3 вуза с общим контингентом 17,9 тыс. студентов. Обеспеченность общежитием в них – 77%.
«Вопрос по готовности к учебному году на контроле», — заверил Н. Уранхаев.
Как доложил аким Жетысуской области Б. Исабаев, в новом учебном году ожидаемый контингент учащихся составит порядка 130 тыс. детей, что на 3 тыс. больше, чем в прошлом году. В колледжи области планируется принять более 4 тыс. студентов.
По словам главы региона, проводится капитальный ремонт 9 объектов образования. К 1 сентябрю завершится капитальный ремонт 2 школ, колледжа и детского сада, до конца текущего года – еще 4 школ и колледжа.
Кроме того, в текущем году строятся 17 новых объектов образования на общую сумму порядка 16 млрд тг. До конца года на 1410 мест будет введено 10 школ, летний лагерь и общежитие музыкального колледжа. Еще 5 объектов будут завершены в 2023 году.
Также до конца текущего года будет модернизировано 58 школ, а также приобретаются 90 предметных кабинетов. В 208 школах будут обновлены системы видеонаблюдения, средства уже выделены.
Закупаются учебники и учебно-методические комплексы, обновляется материально-техническая база. На 85% составляет обеспечение учебных заведений интернетом.
Отопительная система, по словам акима, также готова к началу учебного года. В учреждения образования доставлено жидкое и твердое топливо.
Кроме того, по словам акима, выделено порядка 500 млн тг на приобретение школьной формы и канцелярских товаров для 14 тыс. детей из малообеспеченных семей.
Работники сферы образования области своевременно и в полном размере получат заработную плату.
«Сфера образования области полностью готова к началу учебного года», — заверил Б. Исабаев.
7 айда Қазақстанның ЖІӨ көрсеткіші 3,3%-ға өсті
ҚР Премьер-Министрі Әлихан Смайыловтың төрағалығымен өткен Үкімет отырысында 2022 жылғы қаңтар-шілдедегі әлеуметтік-экономикалық даму қорытындылары және республикалық бюджеттің атқарылуы қаралды. Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыров, қаржы министрі Ерұлан Жамаубаев және Ұлттық банк төрағасының орынбасары Ақылжан Баймағамбетов баяндама жасады.
Ұлттық экономика министрі Әлібек Қуантыровтың хабарлауынша, осы жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстан экономикасының өсу қарқыны 3,3%-ды құрады. Есепті кезеңде негізгі трендтер бойынша нақты сектордағы жоғары өсу, қызмет көрсету секторындағы өсіудің жеделдеуі, оң сауда балансының сақталуы байқалуда. Нақты сектордағы өсім 3,4%-ды құрады.
Қызмет көрсету саласында іскерлік белсенділік 2,5%-ға дейін ұлғайды (қаңтар-маусымда 2,1%). Салалар арасында құрылыс (8,6%-ға өсу), ақпарат және байланыс (6,5%-ға), сауда (6,2%-ға), көлік және қоймалау (5,6%-ға), өңдеу өнеркәсібі (4,9%-ға), ауыл шаруашылығы (2,1%-ға), тау-кен өндіру өнеркәсібі (1,0%-ға) оң өсім көрсетуде.
Негізгі капиталға салынған инвестициялардың өсу қарқынының 4,5%-ға дейін жеделдеуі байқалады (қаңтар-маусымда 2,6%). Инвестициялар мемлекеттік басқару мен әлеуметтік қамсыздандыруда – 99,2%-ға, білім беруде – 74,8%-ға, саудада – 26,4%-ға, денсаулық сақтауда – 26,3%-ға, жылжымайтын мүлікпен операцияларда – 19,9%-ға, қаржы және сақтандыру қызметінде – 17,3%-ға, құрылыс саласында – 14,8%-ға өсті.
Өңірлер арасында ең жоғарғы көрсеткіш Шымкент (28,6%-ға өсу) және Алматы (24,3%-ға) қалаларында, сондай-ақ Алматы (14,9%-ға) және Жетісу (14,4%-ға) облыстарында белгіленді. Төмендеу Ұлытау (35,3%-ға), Абай (12,9%-ға), Атырау (5,9%-ға) және Қарағанды (1,9%-ға) облыстарында тіркелді.
Сыртқы саудаға тоқталсақ, биыл І жартыжылдықта тауар айналымы 39,4%-ға өсіп, $63,7 млрд-ты құрады. Оның ішінде экспорт бойынша көрсеткіш 56,3%-ға өсіп, $42,2 млрд-қа жетті. Өңделген тауарлар экспорты 33,5%-ға артып, $12 млрд болды. Тауарлар импорты $21,5 млрд-ты (14,8%-ға өсу) құрады. Жалпы, оң сауда балансы $20,8 млрд-ты құрады (2,5 есеге өсу).
Өңдеу өнеркәсібінде оң өсу қарқыны сақталуда. Осы жылдың қаңтар-шілде айларында өндіріс көлемі 4,9%-ға өсті.
«17 өңір бойынша оң өсу көрсеткіші тіркелді. Ең жоғарғы өсу Шығыс Қазақстан, Абай және Қостанай облыстарында, сондай-ақ Алматы және Шымкент қалаларында байқалуда. Аталған өңірлерде азық-түлік тауарлары, мұнай өнімдері, құрылыс материалдары, дәрі-дәрмек, түсті металлдар, тракторлар, жүк және жеңіл автокөліктер өндірісінің өсуі қамтамасыз етілді», — деді ұлттық экономика министрі.
Оның айтуынша, төмендеу Жетісу (7,5%-ға төмендеу), Павлодар (3%-ға) және Түркістан (0,2%-ға) облыстарында, негізінен ұн, алкогольсіз сусындар, тауар бетоны, уран, металл конструкциялары, аккумулятор, бензин, дизель отыны, феррохром, өңделмеген алюминий өндірісінің қысқаруы есебінен байқалуда.
Өңдеу өнеркәсібі салалары бойынша машина жасау өндірісінің 7,7%-ға, оның ішінде автомобиль жасаудың – 19,6%-ға, компьютер, электронды және оптика құралдар жасаудың – 13,8%-ға, азық-түлік тауарлары – 2,8%-ға, сусындар – 9,1%-ға, пластмасса бұйымдары – 5,3%-ға, дайын металл бұйымдары – 3,0%-ға, химия өнеркәсібі тауарларының – 10,6%-ға, киім өндірісінің – 5,5%-ға өсуі қамтамасыз етілді.
Тау-кен өнеркәсібінде өндіріс көлемі 1%-ға ұлғайды (қаңтар-маусымда – 1,9%). Салалар бөлінісінде өсім тау-кен өнеркәсібінде қызмет көрсетуде – 18,7%-ды, газ өндіруде – 2,2%-ды, көмір өндіруде – 1,3%-ды, металл кендерін өндіруде – 0,9%-ды, шикі мұнай өндіруде – 0,3%-ды құрады. Өзге де пайдалы қазбаларды өндіруде 6,6%-ға төмендеу тіркелді.
Қаралып отырған кезеңде орындалған құрылыс жұмыстарының көлемі 8,6%-ға ұлғайды (қаңтар-маусымда – 9,2%). Көрсеткіштің оң өсімі 17 өңір бойынша тіркелген. Құрылыс-монтаждау жұмыстарының ең жоғары өсуі Алматы (29,6%-ға өсу), Ақмола (25,9%-ға) және Ұлытау (23,0%-ға) облыстарында, сондай-ақ Шымкент (20,5%-ға) қаласында байқалуда. Құрылыс жұмыстары көлемінің төмендеуі Маңғыстау (22,1%-ға төмендеу), Абай (18,9%-ға) және Жетісу (10,8%-ға) облыстарында тіркелді.
Биыл қаңтар-шілде айларында 7,7 млн шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді, бұл 2021 жылдың сәйкес кезеңінен 0,8%-ға төмен болып отыр. Оң өсу 14 өңір бойынша тіркелді. Ең жоғары көрсеткіштер Түркістан (20,3%-ға өсу), Павлодар (16,6%-ға) және Қостанай (13,2%-ға) облыстарында, сондай-ақ Шымкент қаласында (15,0%-ға) байқалуда.
Төмендеу Ұлытау (42,3%-ға төмендеу), Маңғыстау (20,7%-ға), Атырау (8,7%-ға), Жетісу (3,9%-ға) облыстарында, сондай-ақ Алматы (13%-ға) және Нұр-Сұлтан (0,7%-ға) қалаларында тіркелді.
Ауыл шаруашылығының жалпы шығарылымы 2,1%-ға ұлғайды (қаңтар-маусымда – 1,4%). Саладағы өндірістің оң өсуі 16 өңірде тіркелді. Ең жоғарғы өсуді Маңғыстау (13,9%-ға өсу), Солтүстік Қазақстан (5,5%-ға) және Жамбыл (4,9%-ға) облыстары көрсетті. Төмендеу Қостанай облысында (7,2%-ға төмендеу) байқалды.
7 экономикалық көрсеткіш бойынша өңірлер арасында жалпы жағдай мынадай. Барлық көрсеткіштер бойынша оң өсу 3 өңірде – Шымкент қаласы, сондай-ақ Қарағанды және Солтүстік Қазақстан облыстарында байқалуда.
6 көрсеткіш бойынша оң өсуді 8 өңір көрсетті. Олар Алматы және Нұр-Сұлтан қалалары, сондай-ақ Алматы, Қызылорда, Шығыс Қазақстан, Павлодар, Ақмола және Ақтөбе облыстары.
5 көрсеткіш бойынша оң өсім 6 өңірде – Қостанай, Атырау, Түркістан, Маңғыстау, Жамбыл және Батыс Қазақстан облыстарында байқалуда.
4 көрсеткіш бойынша оң өсім Ұлытау және Абай облыстарында, 3 көрсеткіш бойынша – Жетісу облысында тіркелді.
Ведомство басшысы орталық және жергілікті атқарушы органдарға келесі шараларға назар аударуды ұсынды.
1. азық-түлік тауарларының қолжетімділігін қамтамасыз ету және әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары бағаларының шамадан тыс өсуін болдырмау бойынша жүйелі жұмыс жүргізу.
2. шикізаттық емес секторлар инвесторлары үшін барлық қажетті преференцияларды бере отырып, инвестицияларды сүйемелдеуге кешенді қарау.
3. қолда бар ресурстар мен құралдарды тиімді пайдалана отырып, егістік өнімдерін уақытылы жинауды қамтамасыз ету.
4. жаңа сауда нарықтарын іздеуді қолдай отырып, қазақстандық экспорттың үздіксіз жеткізілуіне қолдау көрсету.
5. бизнеспен сапалы өзара іс-қимылды қамтамасыз ете отырып, мемлекеттік қолдау құралдарын тиімді ұсыну.
«Жоғарыда аталған шараларды толықтай іске асыру еліміздің экономикасының өсуін жеделдетуге мүмкіндік береді», — деді Ә. Қуантыров.
ҚР Ұлттық банкі төрағасының орынбасары Асылжан Баймағамбетов әлемдегі және Қазақстандағы жағдай туралы баяндады.
Оның айтуынша, әлемдегі инфляцияның өсуі, ақша-кредит саясатының күшеюі, рецессия тәуекелдері аясында жаһандық нарықтарда тұрақсыз жағдай сақталып отыр.
«Шілдеде жаһандық іскерлік белсенділік 25 ай бойы өсуін тоқтатып, ең төменгі деңгейге дейін баяулады. Дегенмен, бұл көрсеткіш әлі оң аймақта. Шілдеде өндіріс, тапсырыс беру және жұмыспен қамту өсуін баяулатты. Ол негізінен дамыған елдерде байқалды. Сонымен қатар дамушы нарықтар 11,5 жыл ішінде маусымдағы өсудің ең жоғары деңгейіне жақындап, тұрақтылық көрсетті», — деді ол.
Кәсіпорындарда жүргізілген сауалнама бойынша әлемдегі инфляциялық қысым біртіндеп әлсіреп келеді. Шикізат пен шығындардың бағасы өсуін баяулатты. Соған қарамастан, шығындар мен дайын өнім бағасының өсу қарқыны тарихи тұрғыдан жоғары мәндерді көрсетуін жалғастырып келеді. Сонымен қатар халықаралық ұйымдардың күтулері бойынша, инфляция болжамы жоғары және оның деңгейі ұзақ уақыт кезеңінде жоғары болып қалады.
«Биылғы 26 шілдеде Халықаралық Валюта Қоры Украинадағы қақтығысқа, еңбек нарығының теңгерімсіздігіне және инфляциялық күтулердің өсуіне байланысты биылғы әлемдік экономиканың өсуіне қатысты болжамды 3,6%-дан 3,2%-ға дейін төмендеу жағына қарай екінші рет нақтылады. Әлемдік экономиканың өсу болжамының нашарлауына қарамастан, Халықаралық Валюта Қоры Қазақстан бойынша биылғы жалпы ішкі өнімнің өсуін 2,3%-дан 2,9%-ға дейін жақсару жағына қарай қайта қарады. Жалпы алғанда, дамушы елдер экономикасының өсуі дамыған елдерден жоғары болады», — деді Ақылжан Баймағамбетов.
Жаһандық инфляция болжамы азық-түлік пен энергия тасымалдаушылар бағасының, сұраныс пен ұсыныс арасында сақталып отырған дисбаланстың есебінен көтерілді. Халықаралық Валюта Қорының болжамы бойынша, биылғы 3-тоқсанның соңында әлемдегі инфляция ең жоғары көрсеткіш 9%-ға жетеді. Халықаралық Валюта Қорының болжамдарына сәйкес дезинфляциялық ақша-кредит саясаты 2023 жылы өз ықпалын тигізеді.
Халықаралық Валюта Қорының пікірінше, өсіп жатқан бағалар әлемдегі өмір сүру деңгейін төмендетуді жалғастыруда және инфляцияны тоқтату үкіметтер мен монетарлық билік өкілдерінің бірінші кезектегі міндеті болуға тиіс. Ақша-кредит саясатын күшейту экономикалық шығындардың туындауына алып келгенімен, мерзімін кешіктіру оларды күшейте түседі. Халықтың барынша осал топтары үшін бюджеттік қолдау олардың салдарын жеңілдетуге қабілетті болғанмен, пандемияға байланысты мемлекеттік бюджеттің азайып, макроэкономикалық саясаттың дезинфляциялық жалпы бағытталуы қажет болғандықтан, саясаттың мұндай шараларын мемлекеттік шығыстарды төмендетумен өтеу қажет болады.
Шілдеде Қазақстанда айлық инфляцияның өсу қарқыны әлі де болса жоғары деңгейде болғанмен, бір ай бұрынғы 1,6%-дан 1,1%-ға дейін баяулады. Шілдеде орта есеппен соңғы 5 жылда айлық инфляция 0,3%-ды құрады.
Баға өсуінің баяулауы жеміс-көкөніс өнімдерінің маусымдық арзандауының әсерінен болды. Іске асырылып жатқан ынталандырушы фискалдық саясат аясында экономикадағы сақталып отырған сұраныс, геосаяси шиеленіс пен нарықтардағы теңгерімсіздіктер жағдайында экономиканың сыртқы және ішкі секторларындағы қысым тұтыну бағаларының өсуін баяулатуға кедергі болады.
Соның аясында шілдеде жылдық инфляция 14,5%-дан 15%-ға дейін өсті. Бұл ретте инфляцияға азық-түлік бағасының өсуі ең көп үлес қосуда. Мысалы, азық-түлік инфляциясы 19,2%-дан 19,7%-ға дейін, азық-түлікке жатпайтын инфляция 13,2-дан 14,2%-ға дейін жеделдеді.
Ақылы қызметтердің инфляциясы айлық өсудің салыстырмалы жоғары көрсеткішіне қарамастан, 2021 жылғы жоғары базаның әсеріне байланысты 9,2% деңгейінде өзгеріссіз қалды. Осылайша, экономикадағы инфляциялық қысым жоғары деңгейде сақталуда.
Инфляцияның және инфляциялық күтулердің жеделдеуін, олардың тұрақтылығын, сұранысты фискалдық ынталандыруды және сыртқы проинфляциялық жағдайды ескере отырып, Ұлттық Банк биылғы 25 шілдеде базалық мөлшерлемені 14%-дан 14,5%-ға дейін көтерді. Бұл алдағы жылы инфляцияға біртіндеп әсер ететін болады.
Биылғы шілдеде теңгенің долларға қатысты бағамы 1 долларға шаққанда 477,07 теңгеге дейін 1,5%-ға әлсіреді. Теңгенің айырбастау бағамына, сондай-ақ дамушы нарықтардың валюталарына жасалған қысым АҚШ Федералды резервтік жүйесінің ақша-кредит саясатының белсенді түрде күшеюіне және доллар бағамының жаһандық нығаюына ықпал етті. Әлемдік экономиканың перспективасына қатысты алаңдаушылық жағдайында мұнай бағасын белгілеу барреліне $100 төмен түсті.
Ішкі факторлардың ішінде демалыс кезеңі мен дивидендтер төлеу жаз айларында шетел валютасына сұраныстың маусымдық өсуіне ықпал етті.
«Биылғы қаңтар-шілде айларында квазимемлекеттік сектор субъектілерінің валюталық түсімді сатуы, Ұлттық қордан республикалық бюджетке трансферттерді қамтамасыз ету үшін валютаны сату және ҚРҰБ валюталық интервенциялары теңгеге қолдау көрсетті. Әлемнің жетекші орталық банктерінің мөлшерлемелерді белсенді түрде арттыруына және әлемдік экономиканың перспективаларына қатысты қауіптер дамушы елдер валюталарының, оның ішінде теңгенің құбылмалылық факторлары болып табылады», — деді ұлттық банк төрағасының орынбасары.
Биылғы бірінші жартыжылдықтың алдын ала қорытындылары бойынша, төлем балансының ағымдағы шоты $6,6 млрд көлеміндегі профицитпен қалыптасты. Сауда балансының профициті (өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда) тауарлар экспортының импорттан басым өсуі есебінен 12,5 млрд долларға ұлғайып, $21,6 млрд-ты құрады. Соған қарамастан, төлем балансы әдіснамасы бойынша тауар импорты $2,9 млрд-қа немесе $20,7 млрд-қа дейін 16%-ға жуық өсті.
Шетелдік тікелей инвесторлардың кірісі шамамен $2,8 млрд-қа 27%-ға, $13,5 млрд-қа дейін ұлғайды.
Ағымдағы шоттың профициті орнықсыз болып, шикізаттың, бірінші кезекте мұнайдың әлемдік бағасының жоғары деңгейін көрсетті.
Жалпы халықаралық резервтер биыл шілденің соңында $85,9 млрд-ты, оның ішінде ҚРҰБ алтын-валюта активтері – $32,8 млрд-ты, Ұлттық қордың активтері – $53,1 млрд-ты құрады.
Республикалық бюджетке 3 трлн теңге трансферттер бөлу үшін биылғы 7 ай ішінде Ұлттық қордың валюталық активтері $3,3 млрд-қа сатылды. Мұнай бағасының едәуір өсуі аясында Ұлттық қорға түсімдер жыл басынан бері (өткен жылдың ұқсас кезеңіне қарағанда) шамамен 3,5 есеге ұлғайып, 3,4 трлн теңге болды. Ұлттық қордың орташа жылдық кірістілігі құрылғаннан бастап биылғы шілде аралығында 3,17%-ды, соңғы 5 және 10 жылда – жылдық көрсеткіште, тиісінше, 1,70% және 1,67%-ды құрайды.
Биыл шілде айының қорытындысы бойынша, Біріңғай жинақтаушы зейнетақы қорының зейнетақы активтері 13,7 трлн теңгені құрап, осы жылдың басынан бері 609 млрд теңгеге немесе 4,7%-ға ұлғайды. Инвестициялық кіріс көлемі осы жылдың басынан бастап 519,5 млрд теңгені құрады.
Зейнетақы активтерінің кірістілігі соңғы 12 айда 8,2% болып, зейнетақы активтерінің жинақталған кірістілігі 5 жыл ішінде жинақталған инфляциядан 7,3 пайыздық тармаққа асып түсті.
Биылғы 6 айда халықтың қолма-қол ақшасыз операциялары 44,4 трлн теңгеге дейін немесе 48%-ке өсті. Онлайн төлемдердің үлесі 83%-тен асты.
«Цифрлық теңге» жобасы бойынша іс-шаралар жүзеге асырылып жатыр», — деді А. Баймағамбетов.
Осы жылдың жеті айының қорытындысы бойынша мемлекеттік қаржының атқарылу көрсеткіштерінің қалыптасуы туралы Ерұлан Жамаубаев айтып берді.
Мемлекеттік бюджетке 8 трлн 463 млрд теңге сомасында (трансферттерді есепке алмағанда) кірістер түсті. Республикалық бюджетке 5,6 трлн теңге шамасында кірістер (трансферттерді есепке алмағанда) түсті. Кірістер бойынша жоспар 72 млрд теңгеге, оның ішінде салықтар — 18 млрд теңгеге, салықтық емес кірістер – 54 млрд теңгеге асыра орындалды. Салықтар бойынша асыра орындаудың негізгі сомасы ішкі өндіріс тауарларына салынатын қосылған құн салығына және шикі мұнайға экспорттық кедендік бажға тиесілі болды.
«Ішкі өндіріс тауарларына салынатын қосылған құн салығы бойынша жоспардың асыра орындалуы ағымдағы жылғы 6 айдағы жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету және тауарларды өткізу бойынша айналым сомаларының өткен жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 18,4%-ға ұлғаюына байланысты», — деді қаржы министрлігінің басшысы.
Шикі мұнайға экспорттық кедендік баж бойынша жоспар шикі мұнайдың орташа әлемдік бағасының өсуі, сондай-ақ теңгенің АҚШ долларына бағамының әлсіреуі есебінен асыра орындалды. Жоспар импортқа қосылған құн салығы және импорттық кедендік баж бойынша орындалмады.
Жергілікті бюджеттердің кірістері 113,3%-ға атқарылды және 2 трлн 864 млрд теңгені құрады. Жоспар 336 млрд теңгеге, оның ішінде салықтар бойынша – 318 млрд теңгеге асыра орындалды. Кірістер бойынша жоспарлар Түркістан және Маңғыстау облыстарынан басқа, барлық өңірлерде асыра орындалды.
Мемлекеттік бюджеттің шығыстары 98,7%-ға, республикалық бюджеттің шығыстары – 99,6%-ға, жергілікті бюджеттердің шығыстары 98%-ға атқарылды.
Республикалық бюджет бойынша 10 трлн теңге сомасына шығыстар жүргізілді. Атқарылмау 41 млрд теңгені құрады, оның ішінде 10 млрд теңге – үнемдеу. Игерілмегені – 31 млрд теңге.
Игерілмеудің неғұрлым ірі сомалары білім және ғылым, ішкi iстер, қаржы және төтенше жағдайлар министрліктерінде қалыптасты. Игерілмеудің негізгі себептері: шарттар жасасу рәсімдерін ұзақ уақыт жүргізу, орындалған жұмыстар актілерін, шот-фактураларды уақтылы ұсынбау, төлем шоттарын кеш ұсыну, төлем нақты көрсетілген қызмет көлемі бойынша жүргізілуі, есепті айда қаражаттың шығындалуына қажеттіліктің болмауы.
Жергілікті бюджеттердің шығыстары 5,5 трлн теңгені құрады. Атқарылмағаны – 113 млрд теңге. Биыл өңірлерге 3,3 трлн теңге сомасында нысаналы трансферттер көзделген. Оларға 1 тамызға 1,6 трлн теңге бөлінген. Оның 97%-і игерілген. Атқарылмағаны – 48 млрд теңге, оның ішінде 5 млрд теңге – үнемдеу, 43 млрд теңге игерілмегені. Ең көп игерілмеу: Маңғыстау, Алматы, Ақтөбе және Қарағанды облыстарында қалыптасты. Игерілмеудің негізгі себептері: жобалау-сметалық құжаттаманы түзету, орындалған жұмыстар актілерін уақытылы ұсынбау, конкурстық рәсімдерді ұзақ өткізу, қазынашылық органдарына төлеуге берілетін шотты кеш ұсыну.
«Осы жылдың 7 айында 7,3 трлн теңге шамасында сомаға 342 мыңнан астам мемлекеттік сатып алу рәсімдері камералдық бақылаумен қамтылды. Тексеру қорытындылары бойынша 23 286 рәсімнің бұзушылықтары анықталды, оның ішінде мемлекеттік аудит объектілері бұзушылықтарды жою туралы хабарламалардың 93%-ын орындады», — деді Е. Жамаубаев.
1 485 аудиторлық іс-шара өткізілді. Аудитпен шамамен 3,2 трлн теңге бюджет қаражаты қамтылды. 244 млрд теңгеге қаржылық бұзушылықтар анықталды. Тауарларды жеткізу, қызметтерді көрсету және жұмыстарды орындау, бюджетке өтеу және есепке алу жолымен 234 млрд теңгеге бұзушылықтар жойылды. Аудит объектілері қызметін жетілдіру және тиімділігін арттыру үшін 1 291 ұсыным берілді.
Жекешелендірудің 2021-2025 жылдарға арналған кешенді жоспарында 721 объектіні сату көзделген. Есепті кезеңде жалпы саны 670 объектіден сомасы 61 млрд теңгеге 229 объект сатылды және кейіннен сатып алу құқығымен сенімгерлік басқаруға берілді. 68 объекті сатылуға қойылды. 37 объекті қайта ұйымдастырылды және таратылды. 131 объекті сату алдындағы дайындықта.
205 объектіні жаңа жеке операторлардың пайда болуына жол бермеу тұрғысынан Экономиканы демонополизациялау жөніндегі комиссияның шешімі бойынша Кешенді жоспардан алып тастауға ұсынылады. Бұл нысандар өңірлерде баламасыз әлеуметтік маңызы бар қызметтерді көрсетеді. Бұл ретте Жекешелендірудің кешенді жоспары негізінен квазимемлекеттік сектордың 171 объект толықтырылады.