Жіті ішек жұқпалары бүкіл әлемде кең таралған және ересектер мен балаларға әсер етеді.
Жедел ішек инфекциялары — бұл әртүрлі микроорганизмдер (бактериялар, вирустар) қоздыратын, ас қорыту жүйесінің бұзылуымен белгілерімен көрінетін жұқпалы аурулар тобы.
Жылы климаттың микроорганизмдердің көбеюіне қолайлы әсерінің арқасында, әсіресе, жаз мезгілінде ішектің өткір инфекциясы жиі кездеседі. Осы кезеңде судың, топырақтың, тағамның жіті ішек инфекцияларының қоздырғыштарымен инфекция деңгейінің күрт өсуі байқалады. Балалар әсіресе жылы мезгілде ішек инфекцияларына сезімтал. Бұл қорғаныш факторларының белсенділігінің төмендігімен, сондай-ақ балаларда қалыптасқан гигиеналық дағдылардың болмауымен байланысты. Жедел ішек инфекцияларының барлық дерлік қоздырғыштары өте төзімді. Мысалы, паратиф пен іш сүзегінің қоздырғыштары сүтте өміршеңдігін 2 айдан астам, суда одан да ұзақ сақтайды.
Жедел ішек инфекцияларының түрлері:
• бактериалды: сальмонеллез, дизентерия, иерсиниоз, эсхеричиоз, кампилобактериоз; Pseudomonas aeruginosa, Clostridia, Klebsiella, Proteus туындатқан жедел ішек инфекциясы; стафилококкты тамақтан улану, іш сүзегі, тырысқақ, ботулизм және басқалары
• AEI вирустық этиологиясы: ротавирус, энтеровирус, коронавирус, аденовирус, реовирус инфекциясы
• саңырауқұлақты ішек инфекциялары (әдетте Candida тектес саңырауқұлақтар)
• протозойлы ішек инфекциялары (лямблиоз, амебиаз) — өте ауыр клиникалық симптомдармен сипатталады.
Инфекция көзі кім?
Инфекцияның негізгі көзі — ауру адам және ластанған өнімдер.
Инфекция жолдары:
Бактериялар адам ағзасына ауызбен, тамақпен, сумен бірге немесе кір қолмен енеді. Мысалы, дизентерия ағын суын, қайнатылмаған сүтті ішкенде басталуы мүмкін; E. coli ағзаға мерзімі өтіп кеткен ашыған сүт өнімімен ене алады; Сальмонеллезді жұқтырған тауық пен жұмыртқа сияқты ластанған тағамдарды, нашар жуылған көкөністер мен шөптерді жеу арқылы жұқтыруға болады.
Инфекция механизмі.
Микроорганизмдердің адам ағзасына енуінің негізгі механизмі алиментарлы болып табылады, бірақ вирустық инфекцияға ауа арқылы жұғу әдісі де тән.
Трансфер факторлары:
• Азық-түлік өнімдері, тұрмыстық заттар, ашық суда жүзу (инфекцияға байланысты). Кейбір жұқпалардың таралуында жәндіктер (тарақандар, шыбындар) маңызды рөл атқарады.
• антисанитариялық жағдайлар
• Жеке гигиена ережелерін сақтамау
Ішек инфекцияларына ең сезімтал:
• 5 жасқа дейінгі балалар
• қарт адамдар
• Асқазан-ішек жолдарының аурулары бар адамдар
• Алкоголизммен ауыратын адамдар
• Иммундық жүйесі әлсіз адамдар.
Инкубациялық кезең орта есеппен 6 сағаттан 2 күнге дейін созылады.
Алдын алу шаралары:
Ішек инфекцияларының пайда болуының алдын алу үшін тағамдық азық-түліктердің сапасы өте маңызды – көптеген тағамдарда бактериялар тек қана өміршеңдігін сақтап қана қоймай, олар ауру тудырушы адамның қолымен тағамды ауызына апарғанда асқазан-ішек жолына кір қолы арқылы, ластанған су арқылы, сапасыз азық-түліктер арқылы түсіп қарқынды түрде көбейеді.
Әсіресе, тұтынар алдында термиялық өңдеуден өтілмейтін тағамдар өте қауіпті. Ондай тағамдарға салаттар, винегреттер, сондай-ақ жемістер мен жидектер жатады. Салаттар мен винегреттерді, әртүрлі тұздықтар мен гарнирлерді тоңазытқышсыз түнге қалдыруға болмайды. Жаз және күз маусымында сүт және сүт өнімдерінде бактериялардың көбеюіне қолайлы жағдайлардың туындайтынын білу керек. Жеке адамдардан сатып алған құйылып сатылатын сүтті міндетті түрде қайнату керек. Ал пастерленген ірімшіктен пісірмелер, пудингтер, сырниктер дайындаған дұрыс. Дайын тағам қалдықтарын міндетті түрде тоңазытқышта беті жабық ыдыста, шикі мен дайын тағамды бөлек ыдыста сақтау керек, оларды бөлек тақтайларда арнайы пышақтармен бөлу керек.
Е.Сейсембинов,
Ескелді аудандық
СЭББ басшысы