Терроризм, әлемдік қоғамдастық дамуының қазіргі кезеңінде, кез-келген көріністе адамзат ХХІ ғасырға енген қоғамдық-саяси және моральдық проблемалардың ауқымы, болжанбауы және салдары бойынша қауіпті мәселелердің біріне айналды. Террористік іс-әрекеттің мақсаты қоғам мен мемлекеттің қалыпты өмірін тұрақсыздандыру болып табылады.
Терроризм туралы білім қазіргі қоғамдағы қауіпсіздікке нақты қауіп ретінде, террористік актілер кезіндегі мінез-құлық ережелері жалпы білімнің бірінші кезеңінен бастап қалыптасуы керек екені айқын.
Қоғамдық ортадағы Террористік көріністерге қарсы күрестің негізгі бағыттарының бірі олардың алдын алу болып табылады. Терроризммен күресу ғана емес, оның пайда болуының алдын алу керек екенін есте ұстаған жөн.
Балаларға террористік қауіп жағдайындағы мінез-құлықтың негізгі ерекшеліктері мен түсініктері туралы білім беру, балаларды қоғамдық орындарда қауіпсіз мінез-құлық дағдыларына үйрету, жеке қауіпсіздік негіздерін қалыптастыру, қауіпсіздік ережелерін сақтауға саналы көзқарасты дамыту үшін жүйелі жұмыс жүргізу қажет.
Егер біз өзіміз және жақындарымыз салыстырмалы түрде қауіпсіз аймақтарда өмір сүрсе де. Әлемде болып жатқан жағдайларға зер салып, сол оқиғаларға біздің балаларымыз қалай қарайды? Бұл туралы олармен қалай сөйлесуге болады? – деген сұрақты өзімізге қоюымыз тиіс.
Әрине, әр түрлі балалардың реакциясы ауырлығымен ерекшеленеді. Дегенмен, терроризм актілері біздің өмірімізге енген кезде балалар сезінетін жалпы сәттер бар. Терроризм өмірдің әдеттегі бағытын бұзады, адамдарға деген сенімді бұзады, эмоционалды тепе-теңдік пен қауіпсіздік сезімдерінен айырады. Шатасу, дәрменсіздік сезімі – бұл сезімдер ересек адамнан балаға таратылуы мүмкін.
Қазіргі жағдайда балаларда өмір қауіпсіздігі мәдениетінің негіздерін қалыптастыру, қауіпсіз мінез-құлық ережелерін үйрету міндеті – бұл физикалық және психикалық денсаулықтың негізін, салауатты өмір салты мен өмір қауіпсіздігі негіздерін қалыптастыруда шешуші болып табылатын мектепке дейінгі жас. Өйткені, мектепке дейінгі жаста баланың мінезі, өзіне және басқаларға деген көзқарасы қалыптасады. Бүгінгі таңда тәрбиешілер қазіргі әлемде баланы әлеуметтендіруге ықпал ететін, денсаулықты сақтауға және нығайтуға, балаларды қауіпсіз өмір сүру негіздеріне оқытуға бағытталған педагогикалық технологияларды, әдістерді белсенді іздестіруде.
Балалардың қауіпсіздігін арттыру үшін олар соншалықты күрделі емес білім мен дағдыларды игеруі керек – байқау, қиындықтарға алып келген қателіктерін талдай білу, ,елгілі бір әрекеттердің ықтимал салдары туралы, сондай-ақ қауіп-қатер туындаған жағдайда сауатты әрекет ету дағдылары. Сондықтан балада басқалардың жеке қауіпсіздігіне саналы және жауапты көзқарас қалыптастыру, әртүрлі жағдайларда тиімді, негізделген іс-әрекеттерге дайын болу қажет. Бұл міндеттер ата-аналар мен тәрбиешілердің алдында тұр.
Мысалы, балалар қауіпсіздігі мәдениетінің негіздерін қалыптастыру біздің балабақшада әртүрлі бағыттарда жүзеге асырылады. Ең бастысы-балалармен, ата-аналармен, педагогикалық ұжыммен және қызметкерлермен жұмыс. Баланы қауіптен қорғап қана қоймай, оны пайда болып қалатын қиындықтармен кездесуге дайындау, ең қауіпті жағдайлар туралы түсінік қалыптастыру, сақтық шараларын сақтау қажеттілігі, оған күнделікті өмірде қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру маңызды. Жұмыс балаға үлгі болатын ата-аналармен бірге жүргізіледі.
Біздің балабақшада «Біз терроризмге қарсымыз!» атты іс-шара өткізілді. Террористік қауіп жағдайында мектеп жасына дейінгі балалардың денсаулығын сақтау және қауіпсіз мінез-құлық білімі мен дағдыларын табысты қалыптастыру үшін тәрбиешілер келесі міндеттерді қойды:
1. Көшеде, қоғамдық орындарда, телефон арқылы сөйлескен кезде адам үшін қауіпті жағдайлар туралы түсінік қалыптастыру және т. б.
2. Мектеп жасына дейінгі балаларды қауіпсіздік мәдениеті ережелеріне тарту.
3. Мектеп жасына дейінгі балалардың өмір сүру қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тәрбиеленушілердің отбасыларымен өзара іс-қимылды жандандыру.
4. Ата-аналар қоғамдастығының назарын балалардың ерте жастан қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын тәрбиелеуге аудару.
Осы орайда, топтарда қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру бойынша балалармен жұмыс бойынша, оның ішінде Антитеррор бойынша көрнекі материалдар : балалармен сөйлесуге және қарауға арналған суреттер, тақырыптық альбомдар, плакаттар, бояу беттері және т. б. ұсынылған және тәрбиешілер терроризмге қарсы бағыттағы ойын-сауық, ойындар, әңгімелер әзірледі және өткізді.
Сондай-ақ, ата-аналармен тығыз жұмыс жүргізілді: бұл консультациялар, плакаттар, буклеттер, сауалнамалар, папкалар, балалар мен ата-аналармен бірге ойын-сауық.
Тағы қоса кететін жайт, бұл жұмысты жүргізу барысында, көркем әдебиет баға жетпес мәнге ие. Балабақшада қауіпсіздік мәдениеті туралы айтылатын көптеген шығармалар оқылады: «қасқыр мен жеті ешкі»(орыс халық ертегісі, Ш. Перроның «Кішкентай Қызыл телпек», «қаздар-аққулар» (орыс халық ертегісі, «Колобок»(орыс халық ертегісі, «Түлкі және қасқыр») және басқалар. Оқу барысында өте белсенді пікірталастар болады, балалар кейіпкерлердің қателіктерін атап өтіп және белгілі бір жағдайда дұрыс мінез-құлықтың нұсқаларын ұсынады. Олар жеке бақылаудан мысалдар келтіреді, егер олар кейіпкердің орнында болса, олардың қалай әрекет еткендерін түсіндіреді.
Музыкалық жетекшінің көмегімен ертегілер бойынша театрландырылған драмалар қойылып, кіші топтағы балаларға көрсету де жөн.
Қорытындылай келе, негізінде бала оның қауіпсіздігі, ең алдымен, өзіне, бейтаныс адамға оның тартымды ұсынысына қалай жауап беретініне немесе оның өмірі дұрыс жауапқа немесе шешімге байланысты болған жағдайда не істейтініне байланысты екенін есте ұстауы керек. Ал оған үйрету – бұл біздің міндетіміз.
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Экстремизм мен терроризмнің алдын алу жолдары [Электрондық ресурс]: қол жеткізу режимі: https://alga.aktobe.gov.kz/kk/node/9976
2. Авдеева, Н. Н. Безопасность : учебно-метод. пособие по основам безопасности жизнедеятельности детей старшего дошкольного возраста / Н. Н. Авдеева, О. Л. Князева, Р. Б. Стеркина. – СПб. : Детство-Пресс, 2002. – 133 с.
3. От рождения до школы. Примерная основная общеобразовательная программа дошкольного образования/ Под ред. Н. Е. Вераксы,Т. С. Комаровой, М. А. Васильевой. – М. -: МОЗАИКА-СИНТЕЗ, 2010. – 304 с.
4. Программа «Основы безопасности детей дошкольного возраста» / сост. Н. Н. Авдеева, О. Л. Князева, Р. Б. Стеркина // Современные образовательные программы для дошкольных учреждений / под ред. Т. И. Ерофеевой. – М. : Академия, 1999. – 227 с. – С. 170-179.
Қ.Е. Биримкулова, «Күншуақ» балабақшасы тәрбиеші, Ескелді ауданы, Көкжазық ауылы