Қазақ тілі — қазақ халқының басты рухани байлығы. Әр халық үшін тіл маңызды құндылық. Біздің ата-бабамыздан қалған баға жетпес мұра. Тілден құдіретті, бағалы қасиет жоқ деп ойлаймын. Жарық дүниеге келген сәби бұл әлемді қай тілмен таныса сол тіл ол адам үшін қымбат. Себебі сол тілмен ой өрісі дамып, көкірегі ашылып, көңілі небір жақсы сезімдерді түсініп, жүрек тұңғиығында сараланады. Себебі сол тілмен алғашқы өмірде нәр беретін нұрлы асыл сөздерді атайды. Сәбидің алғашқы ана-әке, ата-әже деген аяулы сөздері өмірді тану құлшынысының бастамасы. Тіл отбасылық қарым-қатынас қана емес, ол қоғамдық дамудың маңызды сатысы.
Қазақ тілінің маңызы мен оның өмірдегі рөлі үлкен. Ана тілінде сөйлеу — тек бір халықтың ғана емес, жалпы адамзаттық мәдениеттің дамуына әсер етеді. Қазақ тілінің тереңдігі мен байлығы сондай, оны жақсы меңгеру — адамның жан дүниесінің айнасы, оның дүниетанымының кеңдігі мен тереңдігі.
Ұрпақ тәрбиесінде тілдің алатын орны ерекше. Тіл арқылы баланың рухани құндылықтары, дүниетанымы қалыптасады. Бүгінгі ұрпаққа қазақ тілін тек ана тілі ретінде ғана емес, сонымен қатар ұлттық сана мен тарихи мұраны ұрпақтан ұрпаққа жеткізуші құрал ретінде үйрету өте маңызды.
Сондай-ақ, көп тіл білу шынымен де адамды терең ойлауға, талғамды болуға, әлемді кеңірек қабылдауға көмектеседі. Бірақ, өз тілін жақсы меңгеру — бұл ұлтты, оның тарихын, мәдениетін құрметтеу мен оны сақтаудың жолы.
Бүгінгі күні қазақ тілінің қолданысына мен де қатты толғанамын. Тіліміздің қолданысының кеңеюі артады деген үмітпен әлі келе жатырмыз. Өкінішке орай, өзге ұлт түгілі өз қазағымыздың қазақша сөйлей алмай тұрғанына іштей қынжыламыз. Егер қазақ қазақ болып өз ана тілінде сөйлемесе, өзге ұлт қазақ тілін қайтсін. Қазақ халқы ұлт болып қалыптасқалы ана тіліміз өмір сүріп келеді. Тілдің иесі – кешегі қазақ, бүгінгі қазақ, ертеңгі болашағы да қазақ ұрпағы. Тіл – өткеннің ұрпаққа қалдырған аманаты, бүгінгі күннің мәртебесі, ертеңгі күннің кепілі. Сондықтан да өз ана тіліміздің қадірін біліп, өз тілімізде дұрыс сөйлесе білу – қаны қазақ баласының бірден – бір міндеті болып табылады. Халықтың мәдени әлеуметтік өмірінде өзіндік мәні бар киелі ұғым, Тіл – еліміздің іргетасы. Тіл – өлшеусіз қазына, өрісі кең әлем. Тіл – асыл ойдың бұлағы. Кімде-кім қазіргі уақытта ана тілін, өзінің әдебиетін сыйламаса, бағаламаса, оны сауатты, мәдениетті адам деп санауға болмайды.
Шынында да, әрбір ұлттың тілі оның мәдениетінің, тарихының, дәстүрінің айнасы. Қазақ тілі – біздің рухани байлығымыз, ол ұрпақтан ұрпаққа жалғасып, ұлттың бірлігін сақтап келеді. Мемлекеттік тілдің мәртебесін арттыру үшін тек заң жүзінде ғана емес, қоғамның санасында да орнығуы керек.
Қазіргі қоғамда тілдің мәртебесі мен дамуы үшін әрбір азаматтың жауапкершілігі зор. Егер әр адам ана тілін үйренуге, оны құрметтеуге және насихаттауға көңіл бөлсе, онда біз қазақ тілін өмірдің барлық саласында қолданатын деңгейге жеткізе аламыз.
Қазақ тіліне деген құрмет пен сүйіспеншілікті арттыру үшін, өзімізден бастау алатын нәрселер көп. Мысалы, әрқайсымыз үйде, қоғамдық орындарда, жұмыс орнында қазақ тілінде сөйлеп, оны қолдану арқылы көп адамды баурап ала аламыз.
Қазақ тілінің қолданысын материалдарда кеңейтудің тиімді жолдары бірнеше бағытта жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл мәселеге қатысты әртүрлі ұсыныстарды қарастыруға болады. Міне, солардың кейбірі:
- Қазақ тіліндегі контенттің санын арттыру
- Қазақ тілінде жазылған мақалалар, ғылыми зерттеулер, баяндамалар, кітаптар мен оқу құралдарының санын көбейту. Бұл материалдардың әртүрлі салаларда (ғылым, экономика, мәдениет, саясат) барынша қолжетімді болуына мүмкіндік береді.
- Интернет ресурстарында қазақ тіліндегі контентті көбейту. Мысалы, қазақ тіліндегі блогтар, жаңалықтар порталдары мен әлеуметтік желілерде қазақ тілінің кеңінен қолданылуын қамтамасыз ету.
- Терминологияны жетілдіру
- Ғылым мен техника салаларында қазақ тіліндегі терминдер мен түсініктерді үйлестіру. Бұл үшін тіл мамандары мен терминологтардан тұратын арнайы комиссиялар құрып, жаңа терминдер мен сөздерді жасай отырып, оларды халық арасында кеңінен тарату.
- Қазақ тілінде кеңінен қолданыста болатын жаңа сөздер мен ұғымдарды құрастыру арқылы қоғамды осы тілде сөйлесуге ынталандыру.
- Мектептер мен жоғары оқу орындарында тілдің қолданылуын арттыру
- Мектептер мен жоғары оқу орындарында қазақ тілін оқытудың сапасын арттыру, сабақтар мен дәрістерді көбіне қазақ тілінде жүргізу.
- Студенттер мен оқушылар арасында қазақ тілінде сөйлесу мен жазу дағдыларын дамыту мақсатында түрлі жобалар мен байқаулар ұйымдастыру.
- Медиа мен шығармашылық салаларында қолданысты арттыру
- Қазақ тілінде фильмдер, телехабарлар, радиобағдарламалар, музыкалық клиптер мен әлеуметтік роликтер шығару. Бұл әсіресе жастардың қазақ тілін қабылдауына әсер етеді.
- Қазақ тілінде аударылған әдеби шығармаларды көптеп шығару мен әртүрлі мәдени шаралар ұйымдастыру арқылы ұлттық тілдің маңыздылығын көрсету.
- Технологиялық құралдар арқылы қолданысты кеңейту
- Қазақ тіліндегі мобильді қосымшалар, веб-сайттар, әлеуметтік желілер мен ойындар жасау.
- Қазіргі заманғы цифрлық технологияларды пайдалана отырып, қазақ тілін үйрену үшін онлайн платформалар мен курстар ашу.
- Әлеуметтік қозғалыстар мен халықтық бастамалар
- Қазақ тілінің қолданылуын насихаттайтын қоғамдық қозғалыстар мен акцияларды ұйымдастыру. Мысалы, қазақ тілінде сөйлейтін адамдарға арналған түрлі форумдар, көрмелер мен фестивальдер өткізу.
- Қазақ тілінде сөйлейтін орталарды құру, тіл үйренуге қызығушылық танытқан жастар мен ересектер үшін клубтар мен кездесулер өткізу.
- Қазақ тіліндегі кітаптарды қолжетімді ету
- Қазақ тіліндегі кітаптар мен оқу материалдарын көбейту. Кітапханаларда қазақ тіліндегі әдебиеттің әртүрлі жанрларын ұсыну.
- Электронды кітаптар мен аудиокітаптар арқылы қазақ тіліндегі контентті жастар мен түрлі ұрпақ өкілдеріне жеткізу.
Жалпы, қазақ тілінің қолданысын кеңейту — бұл мәдениет пен ұлттық бірлікті нығайтуға бағытталған маңызды шара.
Қазақстанда өмір сүретін әр азамат елін ойласа, ұлтының рухын ойласа, мемлекеттік тілді дамытуға үлес қосуы қажет. Қазақта «Тіл тас жарады, тас жармаса, бас жарады» деген керемет нақыл сөзде айтылғандай, тілдің құдіретін бүгінгі жас ұрпақ ерте сезінуі керек.Алға қойған ұлы мақсаттары бар, ертеңіне сеніммен қарайтын, жастары алғыр, жаңалыққа жаны құштар, рухы биік ел ғана Мәңгілік ел болып ғасырлар бойы жасайды. Олай болса ата-бабаларымыз салған сара жолдан таймайық, елдігімізбен туған тіліміз мәңгілік жасай берсін!
Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздің өзі — Мәңгілік Ел, Мәңгілік тіл! Ол — барша Қазақстан қоғамының осындай ұлы құндылығы. Қазақстанның болашағы қазақ тілінде! Тіл тағдыры — ел тағдыры екенін еш уақытта ұмытпайық!
Диана Дауренқызы,
Жетісу шұғыласы газетінің журналист-дизайнері.