Жаратқан Алла Тағалаға сансыз мадақ, ардақты Пайғамбарымыз Мұхаммед Мұстафаға көптеген салауат пен сәлем жолдаймыз.
Құрметті отандастар, қадірлі жамағат!
Әуелі баршаңызды келе жатқан қасиетті Рамазан айымен шын жүректен құттықтаймыз! Рамазан айы мүбәрак болсын. Жаратқан Алла Тағала ниеттеріңізді, дұға-тілектеріңізді қабыл еткей!
Рамазан айы – күллі мұсылман әлемі үшін қасиетті де берекелі ай. Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бұл ай кіргенде адамдарды былай деп сүйіншілейтін болған: «Сендерге Рамазан айы келді, бұл берекеге толы ай. Алла осы айда оразасын парыз етті. Бұл айда жәннат есіктері айқара ашылып, тозақ есіктері жабылады».
Ата-бабаларымыз да бұл ай кірісімен бір-бірлерін құттықтап, балалар үй-үйді сүйіншілеп: «Мұхаммед үмбетіне айтқан жарапазан, оразаң қабыл болсын ұстаған жан!» – деп, жарапазан айтатын.
Бұл айда адамзат баласын тура жолға, білімділік пен бейбітшілікке үндеген Қасиетті Құранның алғашқы аяттары түскен. Бұл қасиетті айды күллі мұсылман жұртшылығы сағынып, ерекше қадірлеп, асыға күтіп алады. Алла Тағаланың әміріне бас иіп, ораза ұстап, мұқтаждарға жәрдемдесіп, тағат-құлшылықтар жасап, жан дүниесі рухани демалады.
Қасиетті Рамазан айын лайықты түрде өткізуіміз үшін Рамазан айының мынадай рухани қадір-қасиеті мен оның мән-маңызын білуіміз қажет.
Бірінші, Рамазан айында риясыз ораза ұстау
Рамазан айының негізгі ерекшелігі, бұл айда денсаулығы жарамды, балиғатқа толған, ақыл есі сау, сапарда болмаған әрбір мұсылманға ораза ұстау парыз етілді. Оразаның негізгі рухы да осы ораза ұстауда. Алла Тағала Қасиетті Құран Кәрімнің «Бақара» сүресі, 183-аятында:
«Уа, иман келтіргендер! Тақуалық етерсіңдер деп сендерден бұрынғыларға парыз етілгендей, сендерге де ораза ұстау парыз етілді», – деп айтқан.
Олай болса, қасиетті Рамазан айында ораза ұстау арқылы пенденің тақуалығы арта түседі. Ораза ұстау кезіндегі ниеттің, атқарылатын ізгі амалдардың, көркем мінездің барлығының да мақсаты тақуалыққа қол жеткізу болып табылады. Бұлайша тақуалыққа қол жеткізген адам, Рамазан айының берекетін сезініп, Жаратушының кешіріміне ие болып, мол сауаптарға кенеледі. Өйткені, ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):
«Кімде-кім Рамазанда иманмен және сауабынан үміт етіп, ораза ұстаса, оның өткен күнәлары кешіріледі», – деп айтқан.
Құдси хадисте Алла Тағала:
«Адам баласы оразадан басқа кез келген ісін өзі үшін орындайды, ал ораза – Мен үшін және оның сауабын Өзім беремін», – дейді.
Сонымен қатар ораза ұстаудың сауабы тек бұл дүниеде ғана емес, о дүниеде де беріледі. Хадисте айтылғандай, ораза ұстаған пенделерді жәннат қақпаларының бірі «Райян» қақпасынан шақырады. Осылайша несібесі беріледі.
Екінші, Рамазан айында намаз оқу
Қасиетті Рамазан айында мұсылман адам күнделікті парыз етілген бес уақыт намаздан бөлек нәпіл намаздарды атқаруға ерекше ден қоюы қажет. Әсіресе, Рамазан айының түндерін намазбен өткізу жай түндері оқылатын намаздан сауабы мен дәрежесі тұрғысынан көп есе артық. Алланың Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):
«Кім рамазанды иманмен және сауабын үміт етіп, түнгі намазбен өткізсе, өткен күнәлары кешіріледі», – деп айтқан (имам Бұхари, Мүслим).
Рамазан айында құптан намазынан кейін тарауық намазын оқу – бекітілген сүннет. Ибн Аббас (Алла оған разы болсын): «Пайғамбар (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) рамазан айында жеке өзі жиырма рәкағат (тарауық) және үтір намазын оқитын», – деген (имам Байһақи).
Ибн Аббастан жеткен тағы бір риуаятта Хазіреті Омар (Алла оған разы болсын) Рамазан айында адамдарға Әбу ибн Кәғбті имам етіп, ол жиырма рәкағат нәпіл және үш рәкағат үтір оқитындығын жеткізген[1]. Хазіреті Алидің заманында да (Алла оған разы болсын) Рамазан айында адамдар имамға ұйып, жиырма рәкағат оқитын[2]. Тарауық намазының жиырма рәкағат жамағатпен оқылуы әділетті халифалар заманында бекіп, бүгінге дейін сүннет болып жалғасуда.
Имам Ән-Нахаи (Алла оны рақымына алсын): «Рамазан айындағы бір күндік ораза басқа мың күннен артық, осы айдағы әрбір зікір мың зікірден артық, осы айда оқылған бір рәкағат намаз басқа уақытта оқылған мың рәкағаттан артық», – деген[3].
Үшінші, Рамазан айы – Құран айы
Рамазан айы Қасиетті Құранмен тығыз байланысты. Өйткені Құран Кәрім осы айда түскендіктен, оразаны да осы айда ұстау парыз етілді. «Бақара» сүресінің, 185-ші аятында:
«Рамазан айы сондай бір ай, ол айда адам баласына тура жол нұсқаушы және (ақ пен қараны) айыратын дәлел түрінде Құран түсірілді», – деп айтылған.
Осы себепті Рамазан айын – «Құран айы» деп атаймыз. Бұрынғы өткен ғұламаларымыз осы айда Құран оқуға ерекше көңіл бөлуге тырысатын.
Бір кісі имам Әз-Зуһриден (Алла оны рақымына алсын) «Рамазан айында қандай істерді жасаған абзал болады?» – деп сұрағанда, ол кісі: «Құран оқу және міскіндерді тойдыру», – деп жауап берген екен.
Ендеше, біз де Рамазан айында қасиетті Құранға лайықты түрде көңіл бөліп, оны оқып, үйренуге тырысқанымыз жөн.
Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Ораза және Құран екеуі қияметте пенде үшін шапағат етеді. Сол күні ораза Алла Тағалаға: «Уа, Раббым! Мен бұл пендеңді күндіз жейтін асы мен шаһуатынан тыйдым. Бүгін менің оған шапағат етуіме рұқсат еткейсің», – дейді. Ал қасиетті Құран: «Уа, Раббым! Мен бұл пендеңді түндері ұйқысынан ажыратқан едім. Бүгін менің оған шапағат етуіме рұқсат еткейсің», – дейді. Алла Тағала ол екеуіне шапағат құқығын беріп, олар шапағат етеді», – деген (имам Ахмад). Келесі хадисте: «Құран оқыңыздар. Өйткені Құран қиямет күні өзін оқығанға шапағат етеді», – деген.
Сондай-ақ қасиетті Құранның әрбір әрпі Рамазан айында еселеген сауапқа кенелтеді. Құран жүрегімізге нұр, дүниемізге береке, ақыретімізге шапағат етеді.
Құранды оқи алмаған адам ең болмағанда назар салып, қарайтын болса, құлшылық сауабын алады.
Аллаға шүкір, мешіттерімізде Құран үйрететін ақысыз курстарымыз бар. Құран Кәрімді хатым етіп оқуды да қолға алып отырмыз. Сондықтан Құран оқуға назар салып, мешіттерде имамдарға ілесе отырып, хатым оқуға мүмкіншілік бар.
Төртінші, Рамазан – дұға айы
Рамазан айының ерекше қадір-қасиеттерінің бірі – Алла Тағала бұл айда біздің дұғаларымызды қабыл етеді. Қасиетті Құранның «Бақара» сүресіндегі Рамазан оразасының парыз етілгендігі, бұл айда қасиетті Құран түсірілгендігі хабар етілгеннен кейін, келесі аяттарда Алла Тағала:
«Егер құлдарым, Мен туралы сенен сұраса: Мен оларға өте жақынмын, қашан менен тілесе, тілеушінің тілегін қабыл етемін», – деген («Бақара» сүресі, 186-аят).
Ибн Кәсир (Алла оны рақымына алсын): «Бұл дұға етуге шақырған аяттың оразаның үкімдерімен бірге келуі, сол оразаның белгілі күндері толғанда және әрбір ауызашар алдында дұға етуге тырысу қажеттілігін білдіріп тұр», – деген.
Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын):
«Расында, ораза ұстаушының ауызашар алдындағы сұраған дұғасы кері қайтарылмайды», – деп айтқан.
Осы хадисті жеткізуші Абдулла ибн Әмр (Алла оған разы болсын) ауызашар уақытында қасына өзінің отбасы мүшелерін жинап, Алла Тағаладан тілек тілеп, дұға ететін болған екен.
Ендеше, біз де осы қасиетті айда отбасы мүшелеріміз бен Алла Тағаладан көбірек дұға сұрап, өзіміз үшін, халқымыз үшін, Отанымыз үшін, сондай-ақ айналамыздағы адамдар үшін де тілек тілеп, жалбарынуға ден қоюымыз керек. Өйткені бұл айда барлық дұғалар қабыл болады.
Бесінші, Рамазан – мейірім айы
Рамазан – Алла Тағаланың мейірімі түсетін ай. Бұл айда түсірілген Қасиетті Құран адамдарға мейіріммен түскен. Ол турасында «Жүніс» сүресінің 57-аятында:
«Уа, адамдар! Сендерге Раббыларың тарапынан бір үгіт, жүректеріңе шипа, сенушілер үшін тура жол және мейірім түрінде (Құран) келді», – деп айтылған.
Алла Тағаланың мейірімі түсетін мұндай қасиетті айда адамдар да өзара бір-біріне мейірімді болуы қажет. Хадисте:
«Адамдарға мейірімділік танытпағанға, Алла Тағала да мейірімдік етпейді», – деп айтылған (имам Бұхари, Мүслим).
Рамазан айында адамдарға мейірімділік таныту дегеніміз қарым-қатынас жасағанда көркем мінезді болу, қателіктерін кешіре білу, жомарттық жасап, мұқтаж жандарға көмектесу, садақа беру, өзге ораза ұстаушыларға ауызашар беру сынды ізгі істер жасау. Ардақты Пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) тағы бір хадисінде: «Кімде-кім аузы берік болса, жаман сөз сөйлемесін. Дауыс көтеріп, айқай шығармасын. Біреу оған тіл тигізсе немесе онымен керіскісі келсе оған: «Мен оразамын» десін», – деп өсиет ету арқылы біздерге өзгелермен мейірімділіктің аясында қарым-қатынаста болуға шақырған.
Құрметті жамағат!
Міне қасиетті де берекелі Рамазан айы есігімізді қаққалы тұр. Жоғарыда айтқанымыздай Рамазан сауабы мол ай. Бұл айдың әрбір уақытын, әр сәтін бос жіберіп алмауға тырысып, оны түрлі құлшылықпен, ізгі амалдармен өткізуге тырысқанымыз жөн. Сонда ғана қасиетті ай біздер үшін бір айлық рухани мектепке айналады. Рамазан айы – біздерге жылына бір мәрте келіп-кететін қонақ іспеттес. Егер де біз оған лайықты құрмет көрсете алсақ, өзімен бірге қаншама ырыс-берекет қалдырып, қиямет күні өзіміз де құрметтілер қатарында болуымызға себепші болады.
Қасиетті Рамазан айының адамзатқа берер сауабы мен пайдасы аса мол. Бұл уақытта мұсылмандар отыз күн ораза ұстап, Алладан қалағанын сұрайды. Алайда, Рамазан айының өзге айлардан ерекшелігі оразамен ғана шектелмейді. Қасиетті айдың көпшілік біле бермейтін 10 артықшылығы. Рамазан айының әуелгі түнінің артықшылығы. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) бұл туралы: «Рамазан айының әуелгі түні келісімен жындардың бұзақылары мен шайтандар кісенделеді. Тозақ есіктері жабылып, оның ешбірі ашылмайды. Жәннат есіктері ашылып, оның ешбірі жабылмайды. Әр түні шақырушы (періште): «Әй, жақсылық іздеуші, қабыл ал! Әй, жамандық көздеуші, пейіліңнен қайт!» – дейді. Онда Алланың тозақтан босататындары болады. Әрі бұл (Рамазан бойы) әр түнде орын алады» , — дейді. 2. Рамазан айында жәннат есіктері ашылып, тозақ есіктері жабылады. Бұған қатысты Пайғамбарымыз (с.ғ.с): «Бұл келген Рамазан айы, онда жәннат есіктері ашылып, тозақ есіктері жабылады, шайтандар кісенделеді» , – деген. 3. Рамазанның оразасы – шайтанды кісендейді. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) тағы бір сөзінде: «Егер Рамазан айы келсе, жәннат есіктері ашылып, жәһаннам есіктері жабылады, шайтандар кісенделеді» , – дейді. Бұл хадисті ашықтаған имам Нәуауи (р.а) кітабында Қазы Иядтың (р.а) мына сөзін келтірді: «Бұл хадистың мағынасын (оразаның әсерінен) мол сауап пен көп кешірім болатыны себепті шайтандар адамдарға азғырулары мен зияндарын келтіре алмайтындығы деп түсінуге де болады. Себебі, бұл уақытта шарасыз қалған шайтандар кісенделгендей күй кешеді. Олар адамдардың бірін азғырса, бірін азғыра алмайды алмайды, әрі бір нәрседе зиян тигізсе, бірінде тигізе алмайды». 4. Рамазан айының оразасы күнәларды жуып-шаяды. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) айтады: «Күнделікті орындалған бес уақыт намаз, әрбір жұма намазына қатысу, Рамазан сайын ұсталған ораза, осы аралықта, үлкен күнәдан басқа жасалған кіші күнәлардың бәрінің кешірілуіне себеп болады». Имам Мунауи бұл хадискті ашықтай келе: «Бес уақыт намаз, жұма намаз, Рамазан барша күнәларды жуып-шаяды. Тек үлкен күнәларды кетіре алмайды, себебі олардың жағдайы басқа» , – дейді. 5. Рамазанда жасалған кіші қажылықтың сауабы еселене түспек. Ибн Аббас (р.а) жеткізген хадисте Пайғамбар (с.ғ.с): «Рамазанда жасалған кіші қажылық үлкен қажылыққа тең келеді» , – деген. Ғалымдар мұндағы «тең келуді» сауабы тұрғысынан деп ашықтаған. 6. Бұл айда Құран түскен. Алла Тағала Құранда айтады: «Рамазан айы сондай бір ай, ол айда адам баласына тура жол және (ақ пен қараны) айыратын дәлел түрінде Құран түсірілді. Сендерден кім рамазан айында болса, ораза ұстасын. Ал біреу науқас не сапарда болса, басқа күндерде санын толтырсын. Алла сендерге оңайлық қалайды, ауыршылық қаламайды. Сендерді тура жолға салған Аллаға шүкірлік етулерің үшін санын толтырыңдар. Әрі Алланы ұлықтаңдар». Имам Ибн Кәсир бұл аятты тәпсірлеп: «Алла Тағала бұл аятта Рамазан айын мақтап тұр. Себебі барлық айлардың ішінен Құранды түсіру үшін ораза айын таңдаған. Сонымен қатар, барша иләһи кітаптар Рамазан айында түскені туралы деректер де келтірілген» , – деген. Осы үшін де мұсылман жұртшылығы Құран айында көп Құран оқуды әдетке айналдырған. Рамазан – Құран айы. 7. Бұл айда қасиетті Қадір түні бар. Алла Тағала бұл кешке толық бір сүрені арнаған. Онда: «Қадір түні мың айдан артық» , – деген. Имам Қуртуби осы аятты тәпсірлеп: «Артықшылығымен, ұлықтығымен артық. Бұл түнде көптеген артықшылықтар бар. Бұл түнге мың жылға шаққанда топталмайтын жақсылық үлестірілген» , – деген. 8. Бұл айда тарауық намазы оқылады. Бұл айда мұсылман қауымы бір ай бойы Пайғамбар ( с.ғ.с) сүннетін жандандырып, тарауық намазын оқиды. Ол намазды мешітте жамағатпен оқып, бір-бірімен бауырластығын арттырып, мешітті намазбен тірілтеді. 9. Иғтикаф. Рамазан айының соңында иғтикаф жасау – сүннет амал. Айша анамыз (р.а) : «Пайғамбар (с.ғ.с) қайтыс болғанға дейін Рамазанның соңғы он күнінде иғтикаф жасайтын. Кейіннен жұбайлары иғтикаф жасады» , – деген. Имам Абу Дәуід иғтикафтың хикметін «асқазан мен жүректі артық нәрселерден босатып, жекеше қалып Аллаға қарай беттеу» деп түсіндірген екен. 10. Рамазан – жомарттық пен Құран оқу айы. Ибн Аббас (р.а) Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) Рамазандағы халін сипаттап: «Алла елшісі (с.ғ.с) адамдар арасында ең жомарт жан болатын. Рамазан айы туып, Жәбірейіл (ғ.с.) періштемен жиі жолыққанда, одан өткен мәрт адам болмайтын. Жәбірейіл періште Рамазан айының мүбәрак әр түнінде Пайғамбарымызға (с.ғ.с) келіп, екеуі бірге Құран оқитын. Алла елшісі (с.ғ.с) Жәбірейіл (ғ.с.) періштемен жолыққан кездерінде жер бетіне береке әкелетін желден де жомарт болып кететін еді» , – деген. Қасиетті Рамазан айында жасалған әрбір амалдың сауаптары еселене түседі. Имам Тирмизидің хадис жинағында: «Ең жақсы садақа – Рамазанда жасалған садақа», – деген хадис келтірілген. Оған қоса, ораза ұстаған, намаз оқитын немесе зікір жасаушы адам бұл уақытта көмекке барынша асығу керек. Өйткені, игілік үшін жасалған әрбір жәрдем сол игіліктің өзіндей бағалана түседі. Қасиетті айда айда Алла Тағала жомарттық жасап, құлдарына мейірімін төгеді. Көпшілікке кешірім жасап, тозақтан шығарады. Әсіресе, қадір түнінде көп нәрсе кешіріледі.
Ендеше, Алла Тағала біздердің оразаларымызды қабыл етсін! Қасиетті айдағы әрбір игі істерімізге сауабын еселеп берілуін нәсіп етіп, елімізге берекетін дарытсын. Жаратушы Иеміз халқымызды жамандықтан сақтап, оразадан оразаға, айдан айға, жылдан жылға есендікпен жеткізе бергей! Әмин!
ҚМДБ Уағыз-насихат бөлімі