ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Серік Жұманғарин қазақстандық селекционер ғалымдардың алдына ауыл шаруашылығы дақылдары тұқымдарының құрғақшылыққа төзімді және сұранысқа ие жаңа сорттарын жасау жөніндегі міндеттер қойды. Кездесу «Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы» КЕАҚ (ҰАҒБО) еншілес ұйымдары тыңдауларының кезекті сессиясы аясында өтті.
ҰАҒБО құрылымында ғылыми-зерттеу институттары өзінің функционалы бойынша ауыл шаруашылығының барлық саласын, соның ішінде өсімдік және мал шаруашылығын қамтиды. Алайда іс жүзінде қазақстандық фермерлер шетелдік тұқымдар мен технологияларды жиі пайдаланады. Кеңеске қатысушылар отандық ғылым мен ауыл шаруашылығы арасында тығыз байланыс орнату және өндіріске табысты отандық әзірлемелерді енгізу мәселелерін егжей-тегжейлі талқылады.
Бүгінгі таңда Қазақ егіншілік және өсімдік шаруашылығы ҒЗИ функциясына биотехнологияның, гендік инженерияның классикалық әдістері мен жетістіктерін пайдалана отырып, дақылдар мен будандардың бәсекеге қабілетті сорттарын жасау кіреді. Соя егіс алқаптарын 11 есеге ұлғайту (40 жылда) – институт жетістіктерінің бірі. Еліміздің оңтүстік өңірлеріндегі жалпы соя алқаптарындағы ҚазҒЗИ сорттарының үлесі бүгінде 70%-дан астады.
Егін егетін өңірлерде А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы базасында өсірілген бидай сорттары танымал боп келеді. Орталық егіншілікке, селекцияға және тұқым шаруашылығына маманданған. Мұнда өсірілген жаздық бидай сорттары 2023 жылы Ақмола облысы алқаптарының 67%-ында (2 874,6 мың га), СҚО алқаптарының 23%-ында (586,1 мың га), Қарағанды облысы алқаптарының 14%-ында (109,2 мың га), Қостанай облысы алқаптарының 9%-ында (320,8 мың га) пайдаланылды. Фермерлер арасында «Шортандының 95 көшесі», «Астана», «Ақмола 2» және т.б. сорттар ерекше танымал.
«Бидайдың ең жақсы, жаңадан өсірілген сорттарының бірі “Таймас” өзінің сипаттамалары бойынша отандық және шетелдік аналогтардан асып түседі. Ол құрғақшылыққа, ыстыққа және ауруға төзімді. Ғылым қорымен бірлесіп, біз осы сортты коммерцияландыруға грант ұтып алдық. Өткен жылы “Таймас” патенттелді, енді ол басымдық берілетін тұқым сорттары ретінде таратылады», — деді А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығының басшысы Тимур Савин.
Ж. Жиембаев атындағы Қазақ өсімдіктерді қорғау және карантин ғылыми-зерттеу институты – республикадағы өсімдіктерді қорғау және карантин саласында маманданған жалғыз мекеме. Бүгінгі таңда институттың негізгі проблемасы – тұқым материалының сапасын тексеру бойынша бақылаудың әлсіздігі. Осыған байланысты тиісті сертификаттау негізінде жаңа бақылау жүйесін құру ұсынылды.
Қазақ қайта өңдеу және тамақ өнеркәсібі ғылыми-зерттеу институтының табысты кейстері бар. Мәселен, «Байсерке-Агро» ЖШС, «Meat Processing and service» және Ақтөбе ет кластері базасында ҒЗИ-да әзірленген халықаралық стандарттарға сәйкес келетін ІҚМ етін бөлу технологиясы енгізілді. Павлодар облысындағы «Ақжар Өндіріс» агрофирмасында ешкі сүтінен пробиотикалық ақуыз өнімін өндіру технологиясы табысты қолданылуда. Ал Ақмола облысындағы «Зеренді» асыл тұқымды мал шаруашылығы балаларға арнап ешкі сүтінен өнімдер өндіруді жолға қойған, бұл да – институт ғалымдарының әзірлемесі.
«Бізге бәсекеге қабілетті өнім түрлері бойынша терең өңдеу технологиялары қажет. Елімізде көптеген ірі өндіріс бар, биылдың өзінде жүзден астам тауарлы сүт фермалары пайдалануға беріледі. Біз шикізат пен астықты емес, дайын өнімді және онымен байланысты тауарларды, мысалы, қаптаманы сатуымыз керек. Сондықтан АШМ инвестициялық жобаларының бағдарламаларына сәйкес технологияларды әзірлеу қажет. Өсімдік шаруашылығы институттары құрғақшылыққа төзімді және нарықта сұранысқа ие дақылдарды өсіруге бағытталған ұсыныстар дайындауы керек», — деді Серік Жұманғарин кеңеске қатысушыларға.
Сонымен қатар вице-премьер топырақтану және агрохимия, күріш шаруашылығы, АӨК экономикасы және ауылдық аумақтарды дамыту институттарының өкілдерін тыңдады.