Бүгін Қазақстанда су саласын дамыту перспективалары бойынша парламенттік тыңдау өтті. Тыңдауда Қазақстан Республикасының экология, геология және табиғи ресурстар министрі Серікқали Брекешев сөз сөйлеп, су саласының ағымдағы жағдайы мен проблемалары туралы баяндады.
Министр өсіп келе жатқан су тапшылығына және су ресурстарын пайдалану тиімділігінің төмендігіне назар аударды.
«Болашақта халық санының, мал басының болжамды өсуін және өнеркәсіптік өндірістің өсуін ескере отырып, су тұтыну көлемі 29,7 км3 дейін артады. Ал болжамды есептер бойынша 2030 жылға қарай өзен ағынының ішкі ресурстары 102,3-тен 99,4 км3-ке дейін қысқарады, оның ішінде шектес елдердің аумағынан келетін ағынды 47,8-ден 46,5 км3-ке дейін қысқарту есебінен. Осыған байланысты су ресурстарының тапшылығы 23,2 км3 құрауы мүмкін, мұны халықтың және экономика салаларының жалпы жылдық су алуымен салыстыруға болады.».
Сондай-ақ, Қазақстанның трансшекаралық ағын суларға тәуелділігі атап өтілді.
Министр өз баяндамасында Министрліктің трансшекаралық ынтымақтастық бойынша жүйелі негізде жүргізіп жатқан жұмысын атап өтті.
Бұл Арал-Сырдария бассейні бойынша Орталық Азия су-энергетикалық консорциумын құру бойынша жүргізіліп жатқан жұмыс, ол барлық елдердің мүдделерінің теңгерімін сақтауға мүмкіндік береді. Жайық-Каспий бассейні бойынша-Ресей Федерациясы мен Қазақстан аумағындағы гидротехникалық құрылыстардың жұмыс режимдерін синхрондау жөніндегі жұмыс, сондай-ақ Қазақстан-Ресей бірлескен бағдарламасы шеңберінде жүргізілетін Жайық өзені бассейніндегі экологиялық сауықтыру және су сапасын жақсарту жөніндегі жұмыстар.
Қырғыз тарапымен Шу және Талас өзендері бойынша мемлекетаралық пайдаланудағы Гидротехникалық құрылыстарды күтіп ұстауға және жаңғыртуға бірлесіп қаржыландыруды ұлғайту бойынша жұмыстар жүргізу;
Қытай тарапымен-Қорғас, Сүмбе өзендеріндегі мемлекетаралық маңызы бар гидротехникалық құрылыстарды су бөлу және жаңғырту жөніндегі келісімді дайындау жөніндегі жұмыстарды жалғастыру.
Серікқали Брекешев Министрлік су тапшылығы мәселесін шешу бойынша жоспарлы жұмыс жүргізіп жатқанын атап өтті.
Мәселен, «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасы шеңберінде 2025 жылға қарай суару кезінде су шығынын 4 км3-ке қысқарту, ал өнеркәсіпте таза су алу көлемін 1,3 км3-ке азайту жоспарлануда. Республикада ұзындығы 21,5 мың км-ге жуық 3,5 мың магистральдық канал бар, оның 11,9 мың км қанағаттанарлықсыз жағдайда. Оларды қайта құру бойынша жұмыстар жоспарлы түрде жүргізілуде. 2021 жылға дейін 5,6 мың км канал (2020 ж.– 813 км, 2021 ж.– 1050 км) қайта жаңартылды, 2025 жылға дейін қалған 6,4 мың км арнаны қайта жаңарту жоспарлануда, нәтижесінде су шығыны 1,7 км3-ке қысқарады.
Бөгеттердің тозу мәселесін шешу бойынша да жұмыстар жүргізілуде. 2017 жылдың басында елде 41 авариялық су қоймасы болды. Соңғы 5 жылда (2017-2021 жылдар) 16 жөнделді.
Көлемі 1,7 км3 суды шоғырландыру үшін 2025 жылға дейін 9 ірі су қоймасын салу жоспарланған, оның ішінде 2021 жылы Түркістан облысындағы «Кеңсай-Қосқорған-2» су қоймасы пайдалануға берілді.
Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау мақсатында суару арналарын цифрландыру бойынша ауқымды жұмыстар атқарылуда. 2025 жылға дейін 212 арнадағы су есебін цифрлау жоспарлануда. 2021 жылы 23 арна, биыл 89 арна цифрландырылды. Тұтастай алғанда, көрсетілген шараларды орындау нәтижесінде судың артық шығыны 1,2 км3-ге төмендейді деп күтілуде.
Сондай-ақ, суармалы алқаптардағы инфрақұрылымды қайта құру бойынша ауқымды жұмыстар жүргізілуде. 2021-2025 жылдар кезеңінде 600 мың га суармалы жерді айналымға енгізу бойынша жұмыстар жоспарланған, оның ішінде 400 мың га – суармалы жерлердің инфрақұрылымын қалпына келтіру, 200 мың га – жаңа суармалы жерлерді игеру.
Бұдан басқа, су саласы мәселелері бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимылды қамтамасыз ету және трансшекаралық өзендер бойынша Қазақстанның мүдделерін қорғауда бірыңғай ұстанымды тұжырымдау мақсатында Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің төрағалығымен су кеңесі құрылғаны атап өтілді.
Өз сөзінің соңында Серікқали Брекешев жоғарыда аталған проблемалар Мемлекет басшысы мен Үкіметтің ерекше бақылауында екенін атап өтті. Мәселен, ағымдағы жылдың 5 мамырында өткен реформалар жөніндегі Жоғары Кеңестің кезекті отырысында Мемлекет басшысы су ресурстарын басқару жүйесін дамыту бойынша ұсынылған шараларды қарады. Алынған тапсырмалар негізінде мемлекеттік су саясатын қалыптастыру және іске асыру бойынша негізгі функцияларды бекіту бойынша жұмыс жүргізіледі.