Құрметті журналистер!
Жер жәннаты Жетісуға қош келдіңіздер! Бүгін сіздермен Жетісудың табиғаты аясында жүздесіп отырғаныма қуаныштымын.
Қазіргі облыс халқының саны – 700 мың адам, жер көлемі – 118 мың шаршы шақырым. Алматы облысының құрамынан бөлінгенде өңірімізде экономиканың құрылымына, бюджет кірісінің аз бөлігі қалуына, тағы басқа объективті факторларға байланысты бірқатар көрсеткіштер төмендеген еді.
Дегенмен 2022 жылдың қорытындысы бойынша облыста барлық негізгі нысаналы индикаторларға қол жеткізіліп, облыс аймақтар арасында төртінші көрсеткіш көрсетті. Биылғы жылдың 5 айында оң динамика арта түсті. Мысалға сауда 1,8 есеге, республикалық бюджеттің түсімдері – 2,8 есеге, құрылыс көлемі – 31,3%-ға, өнеркәсіп өндірісі – 14,1%-ға өсті. Жалпы өңірлік өнімдегі шағын және орта бизнестің үлесі 39,3%-ға жетті (ҚР – 36,5%). Биыл облыс бюджеті 486 млрд. теңгеге жетіп, 16 пайызға өсті.
Өткен жылы Мемлекет басшысы Қасым Жомарт Кемелұлы Тоқаев облысымызға жұмыс сапарымен келіп, өңірді әлеуметтік-экономикалық жағынан одан әрі дамыту бағытында бірқатар тапсырмалар берген болатын. Соған сәйкес пайдаланбай жатқан жерлерді қайтару жұмыстары жүргізілуде. 2022 жылы аэроғарыштық түгендеу жұмыстары нәтижесінде пайдаланбай жатқан ауыл шаруашылығы мақсатындағы 1,077,2 мың га жер анықталды, оның 857,2 мың га жайылымдық жер. Қабылданған шаралар нәтижесінде жайылымдық жердің 327 мың га айналымға енді, 401,7 мың га жер иелеріне бұзушылықтарды жоюға 1 жыл мерзімге нұсқамалар берілді, 128,5 мың га жер мемлекет меншігіне қайтарылды (6,9 мың га егістік жер, о.і. 3,6 мың – суармалы; шабындық – 300 га; жайылым – 121,3 мың га). Қалған 220 мың гектар биыл қайтарылуы тиіс. Бүгінгі күнге қайтарылғаны 101,4 мың га (46,1%). Қант саласын дамыту аясында осы жылы қант қызылшасының алқабы 2 есеге ұлғайып, 8 515 гектар (365 мың тонна) болды. Одан 47 мың тонна қант өндіру жоспарлануда. Бұл өңірдің қантқа деген сұранысын толық жауып (11 мың тн), өнімді еліміздің басқа өңірлеріне шығаруға мүмкіндік береді. Су шаруашылығы нысандарын қайта жаңғырту мен жөндеу жұмыстары жүргізілуде, Ислам Даму Банкі қаражаты есебінен Ақсу ауданында 6,3 млрд. теңгеге суару жүйелерінде құрылыс жұмыстары биыл аяқталады, ал Көксу ауданында осы жылы басталады, 8,3 млрд. теңге қарастырылған. Нәтижесінде Ақсу ауданында 11,5 мың га, Көксуда – 13,6 мың гектар жерлер сумен қамтылады.
Сонымен қатар Ақсу ауданындағы Қызылағаш суару массивінің құрылысына республикалық бюджеттен 8,9 млрд. теңге бөлініп, бүгінгі күнге су құбырлары салына бастады. Биыл бітуі тиіс. Нәтижесінде 6,7 мың гектар жерге суару жүйелері салынады, оның 5,3 мың га жаңа жерлер. Жалпы 30 мың гектар алқап суармалы сумен қамтылады. Мал шаруашылығында төрт түлік малдың саны 2023 жылы 3,018 мың басқа жетті (ірі қара 613,3 мың, қой-ешкі – 2,183,5 мың, жылқы – 201,4 мың, түйе – 2,1 мың) нәтижесінде ет өндірісі (100,5%, 28,6 мың тн.), мен сүт өндірісі (101,1%, 87,3 мың тн.) артты. Жалпы жыл соңына дейін ауыл шаруашылығы өнімінің көлемі 2,8% өсіп, 544 млрд. теңгеге жетеді деп жоспарланған. Осы саланы бұдан әрі дамыту үшін 2027 жылға дейін құны 57,9 млрд. теңге болатын 53 инвестициялық жобаны іске асыру көзделіп отыр. 1,2 мың жаңа жұмыс орны ашылады. Оның ішінде «Ірі жобалар» пилоттық жобасы аясында – 44,8 млрд. теңгеге 18 жоба көзделсе, биыл 400 басқа арналған, 2 млрд. теңгелік тауарлы сүт фермасы салына бастайды (іске қосу мерзімі – 2024 ж.). Ауыл халқының табысын арттыруға бағытталған «Ауыл аманаты» жобасын іске асыру шеңберінде 3,2 млрд. теңге бөлінді, 562 үміткерден пул қалыптастырылды. В целом в регионе ведется системная работа по привлечению инвестиций во все отрасли. Сформирован инвестиционный портфель до 2026 года, включающий 146 проектов на 1,6 трлн. тенге с созданием 7,1 тысяч рабочих мест. С начала образования области реализовано 47 проектов общей стоимостью 38 млрд. тенге, создано более тысячи рабочих мест (из них с начала т.г. реализовано 8 проектов на 1,7 млрд. тг., создано 68 раб. мест). Остановлюсь на крупных из них.
Это модернизация и запуск простаивавшего более 10-ти лет завода по производству высокомарочного кремния «Kazsilicon» мощностью 6 тыс. тонн (3,9 млрд. тг, 210 раб. мест). Ввод в эксплуатацию завода по прямому восстановлению железа «Электромарганец» в городе Текели мощностью 20 тыс. тонн (4,4 млрд. тенге, 100 раб. мест).
Завершение модернизации Аксуского сахарного завода, запуск которого запланирован на август текущего года. Кроме того, начата реализация проекта по разработке месторождения Коксай и строительство горно-обогатительного комбината мощностью переработки 50 млн. тонн руды (860 тыс. тонн медного концентрата). Будет инвестировано 976 млрд. тенге, создано 2300 рабочих мест. Комбинат будет запущен в 2026 году. Существенный импульс развитию экономики области обеспечивает свободная экономическая зона «Хоргос – Восточные ворота», на территории которой до конца 2030 года планируется реализация 30-ти проектов общей стоимостью 570 млрд. тенге. 6 В том числе совместный с КНР проект по строительству индустриального технопарка «Казахстанско-китайский международный промышленный город» площадью 1000 га с созданием более 2 тысяч рабочих мест и привлечением порядка 330 млрд. тенге инвестиций. Заключен меморандум по его активизации, до конца года планируется начать первый этап строительства. Учитывая аграрную направленность региона, на территории СЭЗ крупнейший производитель дождевальных систем в Китае компания «VODAR» планирует открыть завод по производству ирригационного оборудования стоимостью 20 млн. долларов. Первая линия будет запущена уже в этом году. Кроме того, используя экономически выгодное расположение области в приграничной зоне, в транспортно-логистической сфере запланировано осуществление 3-ех перспективных проектов по строительству многофункциональных грузоперевалочных терминалов на 57,3 млрд.тенге общей мощностью 11 млн. тонн или 630-700 тысяч контейнеров («Dostyk TransTerminal», «DAR RAIL Infrastructure», «ETT Dostyk»). 7 Напомню, что свою деятельность после 3-х летнего перерыва возобновил и МЦПС «Хоргос». Внесены изменения в режим работы и утверждены новые нормы провоза товаров. В настоящее время постановлением Правительства МЦПС «Хоргос» передан на баланс акимата.
Жетісу жерінің табиғи-климаттық жағдайы туризмнің барлық түрін дамытуға мүмкіндік береді. 2022 жылы Үшарал қаласы әуежайының ұшу қону жолағы іске қосылды, «Талдықорған-Үшарал» (313,5 км), «Үшарал-Достық» (184 км) автомобиль жолдарының асфальтбетон жабыны төселді, биыл толық аяқталады. Туристік маусымға дейін жол бойында әжетхана мен эстакадасы бар 4 демалу алаңы іске қосылады (Қызылағаш, Жансүгіров, Көлбай, Қабанбай, жалпы саны 12). Балқашқа дейінгі жол құрылысының 70%-ы бітеді, келесі жылы толық аяқтап, жағалаудағы инженерлік – коммуникациялық желілердің құрылысын бастаймыз (құны – 4,9 млрд.теңге). Нәтижесінде барлық республиқалық маңызы бар жолдардың сапасы жақсарады. Келесі жылы Сарыөзек-Жаркент жолының жөндеу жұмыстары аяқталады.
Одан бөлек Текеліде тау туризмін дамытуға көңіл бөлініп, шаңғы-биатлон кешенін салудың жобалық-сметалық құжаты әзірленуде, «Бұрхан– Бұлақ» сарқырамасына дейінгі жол қайта жаңартылады (ЖСҚ әзірленуде). Ш. Уәлиханов кесенесіне дейінгі 6,5 шақырым жолға орташа жөндеу жұмыстары тамызда аяқталады, жергілікті бюджеттен 253 млн. теңге бөлінді. «Қазқайтажаңарту» РМК ұйымы музей кешеніне күрделі жөндеуді бастады. Теперь о жилищном строительстве. В очереди на получение жилья в области состоят 29,1 тыс. человек, из них свыше 15 тысяч – в Талдыкоргане. В 2022 году введено 295,3 тыс.кв. метров жилья (в т.ч. 19,3 тыс.кв.м – бюджет, 35,4 тыс.кв.м – коммерческое жилье, 240,6 тыс.кв.м – за счет населения), а на этот год запланирован ввод 321,9 тыс. кв. метров, из них 50% или 166,6 тыс. кв. метров – за счет бюджета (21 арендный дом на 488 кв., 37 кредитных на 1504 кв.), что в 8 раз больше, чем в прошлом году (за счет частных застройщиков – 21,1 тыс.кв.м, спонсоров – 16,4 тыс.кв.м, населения – 117,8 тыс. кв. м). 9 В целом до конца года будут распределены 2975 квартир (за счет бюджета – 2542, частных застройщиков – 233, спонсоров – 200), в т.ч. по городу Талдыкорган – 1917 (за счет бюджета – 1522, частных застройщиков – 215, спонсоров – 180). На сегодня за счет спонсоров строятся три дома на 180 квартир в городе Талдыкорган (1 дом введен в январе т.г., 2 дома введут в июле, декабре т.г.) и 20 индивидуальных жилых домов (15 домов в Каратальском, 5 в Кербулакском районах) для социально уязвимых семей, в том числе многодетных. Кроме того, свой вклад в решение жилищной проблемы внесет и фонд «Самұрық-Қазына», которым во втором полугодии этого года запланировано начало строительство 8-ми многоквартирных домов на 500 квартир (в г.Талдыкорган (7 по 60 кв.) и г.Жаркент Панфиловском района на 80 кв.) и 65-ти индивидуальных жилых домов (с.Сарыозек Кербулакского района, 2023-2024 гг.). Параллельно поэтапно решаются проблема аварийных домов. В текущем году на приобретение 232-ух квартир предусмотрено 2,8 млрд. тенге (Аксуский – 12 квартир, Кербулакский – 34, г.Текели – 104, г.Талдыкорган – 82). Кроме того, строятся 2 дома по 60 квартир в г.Текели и с.Сарыозек. Таким образом, в следующем году проблема аварийных домов будет полностью решена. Что касается инфраструктуры, то хотел бы начать с дорог, как наиболее важного показателя развития экономики и качества жизни людей. В 2022 году в регионе отремонтировано и построено 198 км дорог областного значения, 190 км внутрипоселковых дорог в 63-ех населенных пунктах на 24,2 млрд. тенге. Уровень дорог в хорошем и удовлетворительном состоянии достиг 91%. В этом году на строительство и ремонт 221 км дорог областного значения и 247 км внутрипоселковых дорог в 73-ех населенных пунктах выделено 33 млрд. тенге. Вместе с тем в рамках исполнения поручения Главы государства планируется ремонт 15-ти аварийных мостов, в текущем году из местного бюджета на ремонт 5-ти из них выделено 928 млн.тенге.
Следующее направление – питьевая вода. На сегодня в области уровень охвата централизованным водоснабжением в городах составляет 100%, кроме 2-ух дачных массивов пригорода Талдыкорган, по которым вопросы уже решаются, в селах – 90,2% (323 н/п). По итогам 2022 года улучшено качество питьевой воды в 2-х селах (Ескельдинский район – с.Карабулак, г.Талдыкорган – д/о «Ащибулак»). В 2023 году планируется завершить строительство и реконструкцию в 16-ти населенных пунктах. В результате будет построено и реконструировано 213 км сетей водоснабжения, до конца года к централизованному водоснабжению будут подключены еще 2 села (с.Бесагаш, с.Бирлик Каратальского района). Но имеются проблемы по подключению к подземным источникам в ряде населенных пунктов, где пользуются надземным источником. Для решения данной проблемы в 66-ти населенных пунктах ведутся геологоразведочные работы по подтверждению подземных запасов питьевой воды. К 2025 году охват централизованным водоснабжением достигнет 100% (кроме 8-и разъездов и 12-ти сел без источников воды и с населением менее 20- ти человек).
Продолжается работа и по газификации. Из 192-ух населенных пунктов, подлежащих газификации, в настоящее время газифицировано 22, доступ к газу получили 288 тыс. человек (41,2%), из них 12 сел газифицированы после образования области. До конца 2023 года еще 18 населенных пунктов будут подключены к газу. В рамках исполнения поручения Президента к 2025 году будут газифицированы все населенные пункты от Кербулакского района до Талдыкоргана. В результате доступ к газу получат свыше 506,6 тыс. жителей или 71,7% всего населения. С этой целью готовится ПСД по строительству магистрального газопровода «Талдыкорган – Ушарал».
Газифицируем еще 66 населенных пунктов Аксуского, Сарканского, Алакольского районов с населением порядка 124 тыс. человек. Срок реализации проекта – 2024-2028 гг. Основной проблемой в инженерной инфраструктуре области является высокий уровень износа объектов электроснабжения АО «ТАТЭК» – 87%.
Для снижения износа планируется увеличение суммы инвестиций путем привлечения собственных средств акционера и увеличения действующего тарифа (средний тариф с 26,32 тенге до 28,46 тенге за кВт/час, для населения – с 19 тенге до 20,54 тенге (+1,54 тенге или 8,1%). Планируемая к изменению сумма инвестиций в 2023 году – 1,1 млрд. тенге с последующим увеличением с 2024 года до 1,5 млрд. тенге в год (из них заложенная в действующем тарифе амортизация – 705 млн. тенге, за счет тарифа увеличится общая сумма инвестиций на 495 млн. тенге, за счет средств акционера – еще на 300 млн. тенге). В результате за 7 лет будут обновлены 12% сетей и оборудования (7 подстанций и 249,2 км линий), снижение уровня износа составит 15% (с 87,2% до 72,2%).
Енді әлеуметтік инфрақұрылым жайлы. Жетісуда өңір халқының әлеуметтік қорғау жүйесін тиімді дамыту үшін барлық жағдайлар бар. Ерекше атап өтетін жағдай, біз елімізде алғаш болып Талдықорған қаласында үкіметтік емес ұйыммен бірлесіп психоневрологиялық аурулары бар науқастарға арналған 50 орындық стационарлық орталық пайдалануға берілді. «Қамқорлық» қорымен бірлесіп аутизмі және басқа да ақыл-ой кемістігі бар балаларға арналған орталық және Алакөл, Панфилов, Сарқан, Қаратал аудандарында әрқайсысы 30-50 орын болатын балаларға арналған Оңалту бөлімшелері іске қосылды.
Соның ішінде биыл Алакөл жағалауында мүгедектігі бар балаларға арналған жазғы демалыс үйі ашылады. Сондай-ақ келесі жылы Талдықорғанда 150 орындық Оңалту орталығын саламыз (жобалаушы: «Строитекс компания» ЖШС, жобаның аяқталу мерзімі осы жылдың қараша айы). Білім беру саласында біз үшін оқушы орындары тапшылығы мен бейімделген мектептердің проблемасын шешу өзекті болып отыр. Өткен бір жыл ішінде 2290 орындық 8 мектеп қолданысқа берілді. Жаңа оқу жылына дейін тағы 4 мектеп іске қосылып, 5 мектептің құрылысы басталады. Жалпы 2025 жылға дейін 21 жаңа мектеп салынады, оның ішінде «Жайлы мектеп» Ұлттық жобасы шеңберінде 8700 орындық 10 мектеп тұрғызылады, ал 1800 орындық 2 мектеп құрылысы биыл басталады (Алакөл ауданы Достық ауылы және Панфилов ауданы Жаркент қаласы). Жазғы демалыс сауықтырумен облыста қала сыртындағы лагерлер, мектеп жанындағы қосымша білім ұйымдары, ата-ана мен демеушілер қолдауымен 103,3 мың бала (жалпы оқушылар санының 85,5%) қамтылады. 1 шілдеде Алакөл жағалауындағы Ақши ауылында «Жалын» лагері ашылады (1,4 млрд.теңге, маусымына 700 бала).
Вместе с тем хорошей новостью для молодежи области стало поручение Президента об открытии в городе Талдыкорган филиала крупного зарубежного технологического университета.
В настоящее время проект договора об его открытии направлен в университет Хаджеттепе для согласования в Совет высшего образования Турецкой Республики. Кроме того, в Талдыкоргане создан IT-хаб «Jetisu Digital», который позволит активным талантливым людям получить реальный шанс для трансформации своих идей в настоящие бизнес проекты, а значит даст возможность зарабатывать.
Денсаулық сақтау саласында өткен жылы 7 нысанның құрылысы басталып (Сарыөзек ауылында 250 адамға емхана, 3 ФАП, 1 ВА, 1 МП, Талдықорған қ. модульдік инфекциондық аурухана), 2 нысан пайдалануға берілді (2 ФАП – Көксу ауданының Еңбекшіқазақ және Ақшатоған а.), қалған 5-еуі биыл қолданысқа өтеді. Бұдан басқа 2022 жылы жергілікті бюджет есебінен 12 блокты-модульдік медициналық пункт орнатылды, биыл 27-сі, ал 2025 жылға дейін тағы 34-і тұрғызылады. 16 Сонымен қатар республикалық бюджеттен «Ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасы шеңберінде 2025 жылға дейін 11 млрд. теңгеге 59 объект салу жоспарлануда.
Биыл республикалық және жергілікті бюджеттен мәдениет саласына 14 объектінің құрылысы мен күрделі жөндеуге 4,5 млрд. теңге бөлінді. Жылдың соңында 3 нысан пайдалануға берілсе, 5-уінде күрделі жөндеу жұмыстары аяқталады. Спорт саласында биыл 8,2 млрд. теңгеге 14 спорт нысандарының құрылысы жүргізілуде, жылдың соңына дейін 11 нысан қолданысқа беріледі (3 дене шынықтыру – сауықтыру кешені (Достық, Лепсі және Текелі), 3 спорт кешені (Бескөл, Үлкен Шыған, Пиджім а.), 2 күрес залы (Шанханай және Басши а.) пайдалануға беріліп, 3 стадионды қайта жаңғырту аяқталады (Сарыөзек а. және Талдықорған, Сарқан қ.). Соның ішінде Талдықорғанда волейболға арналған оқу-жаттығу спорт кешенін салу және орталық стадионды қайта жаңғырту жоспарлануда. Жеке демеушілер есебінен 2022 жылы 120 орынды 1 спорт кешені іске қосылды (Ақсу ауданының Ақсу а.), биыл спортшыларға арналған шағын отбасылық үй және үстел теннисі орталығының құрылысы басталды.
Құрметті журналистер! Жетісу облысының өткен жылғы және биылғы 5 айдағы әлеуметтік-экономикалық дамуы туралы сіздерге қысқаша баяндап бердім. Әрине, бір жыл ішінде аймақтағы барлық мәселелер оң шешімін тапты деуге әлі ерте. Ауыз су, жол сапасы, бюджет қаражатына салынған әлеуметтік нысандардың сапасы мен уақытылы аяқталуы, білім, тұрғын үй бөлу салаларындағы жемқорлық, тағы басқа заң бұзушылықтар, жайылымдық жерлердің жетіспеуі тағы басқа өзекті проблемалық мәселелер бар.
Ендігі мақсат – сол кемшіліктерді түзеп, жыл соңына дейін межеленген жоспарларымызды орындап, белгіленген көрсеткіштерге қол жеткізу. Президенттің әділетті, ашық қоғам, құқықтық мемлекет құру бастамаларын жергілікті жерлерде іске асыру арқылы халықтың тұрмыс-жағдайын одан әрі жақсартуға, өңірдің экономикалық қуатын арттыруға жұмыла жұмыс істейміз. Баяндама аяқталды.
Назарларыңызға рақмет